Akran zorbalığı, çocuk ya da ergenin kendi yaş grubundaki arkadaş veya arkadaşlarına yönelik sözel, fiziksel ve davranışsal olarak zarar verici davranışlarda bulunmasıdır. Akran zorbalığı bir kişi tarafından uygulanabileceği gibi grup halinde de bir kişiye uygulanabilir.
Zorbalık genellikle ilk olarak “şaka” yollu başlar ve giderek şiddeti arttırılır. Yaygın olarak diğerlerinden “farklı” olarak değerlendirilen çocuklar zorbalığa maruz kalır.
Yapılan araştırmalara göre erkek çocukların kız çocuklara oranla daha çok zorbalık yaptığı ve zorbalığa uğradığı söylenebilir. Ayrıca erkek çocuklarının fiziksel zorbalığı tercih ederken, kız çocuklarının daha çok sözel ve sosyal zorbalığa başvurduğu da bulgular arasındadır.
Zorbalığa maruz kalan öğrencilerin kaygı seviyelerinde artış, yoğun korku, çaresiz ve değersiz hissetme sık görülmektedir. Ders başarısında düşme, konsantrasyon sorunu, okul reddi gibi akademik problemler de yaşanabilmektedir.
Akran zorbalığı; sözel şiddet, fiziksel şiddet, cinsel şiddet, sosyal şiddet ve siber şiddet olarak 5’e ayrılır.
1-Sözel Zorbalık:
En sık görülen zorbalık türüdür. Dalga geçme, kızdırma, korkutma, alay etme, takma isimler takıp küçük düşürme, küfür ve hakaret etme, tehdit etme, incitici sözler söyleme olarak örnek verilebilir.
2-Fiziksel Zorbalık:
İtme, vurma ya da bir arkadaşına vurdurtma, saçını çekme, tükürme, eşyalarına zarar verme ve izinsiz alma gibi örnek verilebilir. Fiziksel hareketler ile yapılan bir zorbalık türüdür.
3-Cinsel Zorbalık:
Cinsel anlamda dokunma, sözlü ya da fiziksel cinsel tacizde bulunma, cinsel içerikli küfür etme olarak örnek verilebilir.
4-Sosyal Zorbalık:
Onunla konuşan kişilerin iletişimde bulunmasını engellemek, oyun oynarken oyuna dahil etmeme, arkadaş gruplarına dahil etmemek dışlamak, çocuk yokmuş gibi davranmak ve onu dışlamak, çocuk ile konuşmamak olarak örnek verilebilir. Yani sosyal ortamlardan izole olmasına neden olan davranışlardır diyebiliriz.
5-Siber Zorbalık:
Sosyal medya ortamında ya da internet ortamında rahatsız edici fotoğraflarını çekip paylaşma, sosyal medya da kişi hakkında yazılar paylaşma, kişinin sosyal medya hesaplarını ele geçirme olarak örnek verilebilir.
Çocuğun zorbalığa uğradığını nasıl fark ederiz?
Zorbalığa uğrayan çocuk fiziksel ve psikolojik açıdan önemli ölçüde zarar görür. Fiziksel olarak karın ağrısı, baş ağrısı ve yorgunluk yaygın olarak görülmektedir. Psikolojik açıdan ise çocuk zorbalığa uğradıkça giderek içine kapanır ve depresif semptomlar sergilemeye başlar. Bunun yanında kendine olan öz saygısı düşebilir, sosyal anksiyete geliştirebilir ve yetersiz hissedebilir. Bu gibi etmenler çocuğun akademik başarısına da yansır. Çocuk okula gitmek istemez ve derslerine odaklanamaz. Bir diğer baş etme metodu da sosyal kabul görmek için zorbalık yapanlara benzer davranışlar sergilemektir. Bazı çocuklar ise bu durumla baş edebilmek için daha saldırgan davranışlarda bulunmayı tercih edebilir ve öfke problemleri yaşayabilirler.
Zorbalığa maruz kalan çocuklarda görünebilecek davranışlar nelerdir?
Kaygı bozukluğu,
Okula devamsızlık,
Öz güven düşüklüğü,
Uyku sorunları,
Öfke patlaması
İçe kapanma
Tırnak yeme,
Akademik başarısızlık.
Peki akran zorbalığına maruz kalan çocuğa nasıl davranılmalı?
Çocuğunuz size zorbalığa maruz kaldığını anlatırken başka hiçbir şeyle ilgilenmeden tüm dikkatinizle onu dinleyin. Anlatmaya başladığı an da çözüm yolları bulmaya çalışmayın, başınızdan geçen benzer olayları anlatmaya başlamayın. Bırakın o anlatsın. “Böyle bir şeyi nasıl anlatmazsın? Böyle bir şeye nasıl izin verirsin?” gibi yargılayıcı sözlerden kaçının. Çocuğunuzun anlattıklarına güvenin. “Neden? Niçin?” gibi sorular çocuğu suçlu hissettirebilir. Çözümleri birlikte tartışın, çözümün bir parçası olduğunu hissetmesini sağlayın.
Çocuklar zamanlarının çoğunu okulda geçirdiğinden genellikle zorbalığa okulda maruz kalıyorlar. Öğretmen veya okul rehberlik servisi ile iletişime geçin. Sorunu çözmek için zorbalık yapan ve zorbalığa maruz kalan çocukları bir araya getirip uzlaşmaları için zorlamak uygun değildir. Bu yöntemin işe yaramadığı bilinmektedir. Rehberlik servisin konuyu yönetime aktardığından emin olun, gerekli seminerler ve eğitimler verilme imkanı sunulurken gözlem yapıp takip etmiş olacaklardır.
Ebeveyn olarak en önemli şey iyi ilişki kurmaktır. Çocuğunuzu dinlemek; iletişim halinde bulunmak, kaliteli zaman geçirmek önemlidir. Anne baba ile ilişkileri iyi olan çocukların, benlik saygıları yüksektir. Çocuklar çeşitli sosyal ve sportif alanlara yöneltilmeli, ilgi alanlarına yönelik etkinlikleri ve hobilerini yapmaları için fırsatlar verilmelidir.
Yapılan araştırmalar; hassas, sakin kibar, duygusal ve minyon yapıda olan çocukların daha fazla zorbalığa maruz kaldığını gösteriyor.
Çocuğunuz yaşıtlarına göre daha az sosyal ise kendisinde öz güven eksikliği gözlemliyorsanız, içine kapanık bir çocuk ve yaşıtlarına göre daha minyon ise bir etkinlik ile tanışmasını sağlayabilirsiniz. Sosyal ve öz güvenli bir çocuğun akran zorbalığına maruz kalma durumu da düşük olmaktadır. Çocuğunuzun sosyal becerilerini geliştirmek önemlidir.
Çocukları yetiştirmede iyi bir model olmak, çocukların iyi yanlarını desteklemek, onlara hayır diyebilme becerisini kazandırmak ve özgürlüğü vermek önemlidir. Hayır demeyi öğrenen çocuk sınırlarını iyi bir şekilde korur ve zorbalara karşı durabilirler. İyi bir model olma yolunda, ezilen kişilere karşı tutumlarınızın ve öfke konusunda verdiğiniz tepkilerinizin önemli olduğunu bilmenizde fayda vardır.
