*Geçen hafta Tilmerçli Sanayi Teleke’yi kaybettik. 10 Yıl önce bu şehrin sempatik isimlerinden Teleke ile bir zamanlar azınlıklar üzerine bir söyleşi yapmıştık. Sanayi Teleke, geçmişte köylerinde yaşayan azınlıkları  anlatırken geçmişe dalıp gitmişti. Köyü hiç terk etmeyen Xazal Ninenin ürettiği yoğurttan kazandığı parayı köydeki dar gelirli çocuklara dağıttığını da hiç unutmamıştı Teleke. 

*Xazal, bu coğrafyada belki de kız çocuklarına en fazla verilen isim. Xazal ismin de belki de sayısız kız adı vardır. 1979 Yılında başrollerini Türkan Şoray ile Talat Bulut’un oynadığı Xazal filmi, 44 yıl önce Gercüş’ün Gönüllü(Derdele) Köyü’nde çekilmişti. O filmde bir dönemlerin Yeşilçam’a  imza atan ünlü sanatçıları vardı. Ünlü sanatçılar bile yörenin sevdiği isimden etkilenip filme ‘Xazal’ adını vermişti. 

XAZAL NİNEYİ EN İYİ O ANLATIRDI 
10 Yıl öncesine kadar Batman’ın küçük bir köyü olan Tilmerç(Demiryolu) artık Batman’ın modern semtlerinden biri.

Bu yerleşim biriminin canlı tarihlerinden biri de Sanayi Teleke idi.

Teleke, 75 yaşında yaşama veda etti.

 Bu sempatik ve sevilen simayla bir zamanlar azınlıkların yaşadığı Tilmerç’teki eski yaşama dair söyleşimiz olmuştu. 

Sanayi Teleke, eski Tilmerç Köyü kadar Batman’ın çevresindeki tüm yerleşim biriminde yaşamlarını sürdüren eskileri de bilen bilge bir insandı.

Büyüklerinden gördüğü gelenek ve görenekleri yerine eksiksiz getiren Teleke, eski Dengbejler ile  kanaat önderlerinden coğrafyanın dününü de iyi bilenlerdendi. 

Tilmerç’ten birçok kişi İstanbul ve büyük kentlerin yolunu tuttu. Ama Teleke çok sevdiği, doğup- büyüdüğü eski Tilmerç’i hiç terk etmedi.

Hiç unutmadığı Ermeni kökenli Xazal nineyi bize anlatırken geçmiş günlere dalıp hüzünleniyordu. 

 “1971 Yılına kadar Tilmerç’te yaşayan Xazal Nine, köyün ninesi sayılırdı. Herkesin yardımına koşar, hastalara yardım ederdi, bir yerde köyün yükünü sırtında taşırdı. Yoğurt satıp ailesinin geçimini sağlardı. 2 oğlu Suriye’ye göçtü, o ise Tilmerç’te kaldı. Bir oğlu halen Erivan’da yaşıyor. 5 Yıl önce Erivan’dan bize misafirliğe gelen Ömer, annesinin bizde saklı fotoğraflarını alıp götürdü. Xazal ninenin mezarı da şimdi ki Tilmerç mezarlığı çevresinde sayılır.”

“FAKİR FUKARANIN ANNESİYDİ”
Xazal ninenin ürettiği yoğurdu bir zamanlar Amerikalı mühendis petrolcülere sattığını da o söyleşide dile getiren Teleke, bakın neler söylemişti; 

“Xazal ninenin yakınları tamamen köyden ayrıldı. O, Tilmerç’te kalmaya direndi.  Yakınımızı  Zeynep Terece’nin yanına sığındı ve ölünceye kadar da köyden ayrılmadı. Xazal nine bir yerde fakir fukaranın annesiydi. Ürettiği yoğurdu Site Mahallesi ile bitişiğindeki Akyürek’teki petrol mühendislerine satardı. Biz köydekiler Batman çarşısından Xazal ninenin dönmesini beklerdik. Kazandığı para ile dar gelirli çocuklar aldığı  ekmek, elma ve şeker dağıtırdı. Xazal nine kendi dininde kaldı. Kimse de onu zorlamadı. Çünkü bizler azınlıklara da hoşgörü ile bakıyorduk. Ne yazık ki bir gün birileri Xazal ninenin evine girip tüm paralarını çalıp ortalıktan kaybolmuştu. Xazal nine de o olay karşısında kahrolmuştu. Son günlerde mum gibi erimişti. O vefat edince hepimiz mezarına gittik, gözyaşlarımızı tutamadık.”

Tilmerç Köyü’nün bilge isimlerinden Sanayi Teleke, geçen hafta sessiz sedasız aramızdan ayrıldı.

O da yıllar önce Xazal ninenin toprağa verildiği Tilmerç’te son yolculuğuna uğurlandı. 

Tilmerç’te Xazal nineyi en iyi  anlatanlardan biriydi Teleke. 

ŞORAY’IN XAZAL’I 

1980 Darbesi öncesiydi.

 Dönemin ünlü sanatçıları, bu coğrafyada film platosu olan Hasankeyf ve çevresindeki köylerde çekim yapabilmek için adeta yarışa girerdi. 

İşte o ünlü sanatçılardan biri de Beyazperde’nin kraliçesi Türkan Şoray’dı. 

44 Yıl önce Talat Bulut, Hüseyin Peyda, Meral Çetinkaya ve Harun Yeşilyurt gibi sanatçılarla Batman’a çıkarma yapan Şoray ve ekibi, uzun bir süre TPAO’nun eski misafirhanesinde konaklamıştı.

Hatta o dönemin Site sakinlerinden Vahap Şimşek, eski Petrolspor kalecisi Zeki Erken ve arkadaşlarının Şoray’la çektiği hatıra kare Batman Çağdaş’ın sararan arşivinde.

Gercüş’ün Gönüllü(Derdele) Köyü ise o zamanlar yeşilliği, eski taş evler ve su değirmeniyle en güzel yerleşim birimlerindendi. 

Bu köyde çekilen Xazal filmi belki de bu bölgede çekilen en iyi ve beğenilen uzun metrajlı filmlerindendir.

 Sinemanın Dört yapraklı yoncasından geride kalan Türkan Şoray,  2014 yılında Turizm Haftası etkinliklerinde Batman’a konuk olduğunda ilk sözü; 

“Beni Gönüllü köyüne götürün” olmuştu. 

Taçsız kraliçe Şoray, film setlerinin çekildiği köyde yıllar sonra duygulanmıştı. 

Filmi hatırlayan köyün kadınlarıyla uzun uzadıya, koyu bir sohbet yapmıştı.

Dedik ya Xazal, bu coğrafyada çok sevilen isim. 

Sanayi Teleke,  Xazal nineyi yaşadığı sürece hiç unutmamış. 

Taçsız kraliçe Türkan Şoray ise çok sevdiği Xazal’ı Beyazperde’ye taşımış.

Varın siz değerlendirin bu bölgede Xazal’ın ne kadar sevildiğini.

Sağlıkla kalın…