*Şen İşhanı, Çankaya pasajı, Japon Pasajı ve Paris Pasajı bir zamanlar petrol kentinin kalbiydi. Petrol emekçi sayısının fazla olduğu dönemlerde o eski iş merkezleri tıklım tıklım olurdu. Hafta sonları petrolcüler başta olmak üzere kırsaldan gelen vatandaşlar, alışveriş için o iş merkezlerinin yolunu tutardı…

*Hafta sonu şehrin ilk alışveriş güzergahı olan Elma Sokağı ve çevresindeki o dar sokaklarda farklı sektörlerde çalışan esnafın nabzını tuttuk. 60 Yıl öncesinde bu şehrin alışverişi, şimdi ki ulusal zincir marketlerin yerine bu güzergahlardaki küçük ölçekli esnaflarda olurdu. Hala bu güzergahlar vatandaşın ihtiyacını karşılıyor...

BİR ZAMANLAR ‘HAN’LAR VARDI
Şehrin eski tanıklarını dinleyince 1950 ve 1960’lı yıllarda çevre köy ve yerleşim birimlerinden ürünlerini Batman’a getiren çiftçiler Han’larda konaklardı.

Ulu Camii’nin hemen dibinde yani ilk Sebze ve Meyve haline girişte büyük bir ‘Han’ vardı.

At ve katırlarla üzümden tutun da diğer yerli sebze ve meyve ürünlerine kadar yöredeki çiftçiler, eskilerin deyimiyle ‘İluh Han’ına gelir, ürünlerini öyle pazara çıkarırdı.

Tam 45 yıldır, Şen İşhanı’nda kuyumculuk yapan 69 yaşındaki Zeki Şen’in Batman Çağdaş’ın özel haberinde de yer alan çarpıcı mesaj vardı:

“Şimdi ki Ulu Camii’nin hemen karşısında han vardı. Merhum babam, sebze ve meyve halini burada yapınca bitişiğine de dönemin tüccarları bir Han kurmuştu. Onlarca çiftçi at ve katırların sırtında getirdikleri sebze ve meyveleri bu handa tutarlardı. Sabah olunca da yerli ürünler sebze ve meyve halinde piyasaya çıkardı.”

1955 Yılında TÜPRAŞ Batman Rafinerisi’nin bacası tüttüğünde İluh’ta hareketlilik de başlamıştı.

Yine bu şehrin tanıklarından ilk taksici Orhan Kubba da, Ziya Şen’in dediği gibi yöredeki çiftçiler üzüm, domates ve diğer yerli ürünlerini petrol emekçilerine satmak için o küçük çarşıdan gün boyu ayrılmadıklarını belirtiyor.

60 Yıl önce Batman şirin bir kasabayken, bugün yarım milyonluk bir şehre dönüşebildiyse kuşkusuz bunda eski esnaf, tüccar, siyasetçi ve yöneticilerin katkısı olmuştur.

ELMA SOKAĞININ ÖNEMİ

Batman’ın eski alışveriş güzergahı Elma Sokağı’dır.

Bu sokaktan kimler geldi, kimler geçti.

Bir zamanlar yörede yetişen sebze ve meyvenin çoğu bu güzergahtaki esnafların tezgahlarında boy gösterirdi.

Ağırlıklı sebze ve meyvenin satıldığı Elma Sokağı’nda süt ürünleri de var ama daha çok organik ürünlerin satıldığı Elma Sokağı’nın hemen yanında köy pazarı olan Alo Tevşo var.

Eski Batmanlılar, daha çok bu bölgeden alışverişlerini yapar.

O eski köy ürünlerinin satıldığı pazarların dibinde 1960, 1970 ve 1980’li yıllarda kurulan Şen, Çankaya, Japon, Paris, Gündüzler ve Şengün’ler pasaj-iş merkezleri de bir zamanlar ticaretin yoğun olduğu bölgelerdi.

1990 Yılına kadar Batman’daki banka şubelerinin tamamı bu güzergahlardaydı.

Ekonominin canlı olduğu bu bölgeler bir yerde saygın tüccarların da tercih ettiği noktalardı.

Şehir hızla büyüyünce; o eski iş merkezleri de eski hareketliliklerini kaybetti.

PETROLCÜLER O BÖLGEYE HAYAT VERDİ

TPAO ve TÜPRAŞ Batman Rafinerisi’nin bir zamanlar tek çıkış kapısı olan DDY Gar’ının peronundan 1. Cadde’ye çıkarken, o eski Çarşı merkezine de bir hayli hareketlilik kazandırırdı.

1.Cadde bir başka güzeldi.

Sümerbank Şubesi, Kıvırcıklar Market, Bakır usta yönetimindeki Urfalı Lokantası, Şehrin ilk terzilerinin bulunduğu Şengünler Pasajı, yine Batman’ın eski siyasetçilerinden Şevket Akın’ın evinin bulunduğu eski Güneş Pasaj, eski sinema ve ilk fırının bulunduğu 1. Cadde’nin dili olsa da dünü anlatsa.

Toprağın Kanı filminin çekildiği 1. Cadde’ye kimler konuk olmadı ki?

Nehir filminde başrolde oynayan Tarık Akan, Müjde Ar, Mardin-Münih Hattı filminin başrol oyuncusu Tanju Korel’in de bazı film çekimlerinin yapıldığı o eski 1. Cadde’den bu anılar kaldı.

Kısacası, Batman’ın kalbi eskiden bu güzergahlarda atardı.

Yine de bu şehri şehir yapan o eski çarşı merkezidir.

Kalın sağlıcakla...