-Yarım asırda Batman’ın baş döndürücü bir büyümeyle ne kadar değişip geliştiğini ancak Batman’dan ayrılıp uzun yıllar sonra gelip görenlerin hayret nidalarıyla fark ediyoruz. Bir zamanlar Batman’ın kalbi Cumhuriyet Caddesi ve çevresiydi. Meydanın etrafındaki oteller, otobüs firmaları, Sabahçı kahveleri ve lokantaların yeri şimdi geçmişini arıyormuş gibi suskun…
-Meydanın yanı başındaki eski Merkez Karakolu'nun bulunduğu 1102 sokakta merhum Abbas Koyuncu’nun ‘Güven Matbaası’ vardı. Çocukluğumuz, bu sokakta geçti. 54 Yıl öncesinin bu sokağında mesleğe adım attık, ardından bir daha durmadan yolumuza devam ettik…
O ŞEN MEYDAN ŞİMDİ ÇOK SUSKUN
‘İlçe’ döneminde Batman’ın ilk Kaymakamı Altay Kancaal’ın, 1957 yılında petrol kentine kazandırdığı ilk meydan 2000 yılından sonra önceki hareketliliğini kaybetti.
Batman’ın ‘İl Şenliği’nin yapıldığı 1990’ının 24 Temmuz’un da dönemin Cumhurbaşkanı merhum Özal’ın katıldığı o müthiş etkinlikte yer yerinden oynamıştı. 2002 Yılına kadar eski parti liderlerinin de miting düzenlediği o alan şu günlerde belki de en suskun dönemini yaşıyor.
Batman’ın en kalabalık meydanıydı, etrafında 50 yıl öncesine kadar oteller, hamamlar vardı.
Şehrin en hareketli alanında bir de otobüs firmaları vardı ve otobüslerin büyük bir çoğunluğu diğer şehirlere buradan hareket ediyordu.
Trenle yolculuk yapanlar da mutlaka kentin tek yeraltı geçidinin olduğu perondan tarihi garın yolunu tutardı. Bir de petrol emekçileri TPAO’nun ne acık ki kapattığı onlarca üniteye gittiklerinde o yer altı geçidinde geçerdi.
Günümüzde yaşayan tarih olarak bilinen 110 yaşındaki Binatlı’lı Ömer Yıldırım, günümüzde suyun haritadan sildiği Elmadina’yı gören son kişi…
12 Yaşındayken Batman ovasından Batman çayı kenarındaki Elmedina’ya giderken, tepebaşındaki İluh’un çevresinde 30 evin olduğunu söylüyor Ömer dede;
“Elmedina vardı, Batman yoktu. 1940 yılından sonra tren seferlerinin başladığı istasyonun hemen arkasında berrak suların aktığı bir göl vardı, göl dolunca oradan İluh Deresi’ne akardı…”
Ömer dedenin anlattığı ne o akan pınarlar, ne o göl ve ne de 40 kilo ağırlığındaki karpuzların yetiştiği Elmedina.
Bizim dinleye geldiğimiz O meydandaki eski oteller, hamamlar, sabahçı kahveleri ve lokantalar ile otobüs terminalleri bir bir kapandı.
Bir de 10’u aşkın sinema.
HIZLI DEĞİŞİM…
Pazar günü şehrin ilk meydanında, biraz nostalji, biraz da ilginç bir haber veya yazacak bir şeyler bulabileyim diye meydana gittim.
Güven Matbaası’nın olduğu Cumhuriyet Caddesi 1102 sokağında gezindim.
Bir anda merhum Abbas Koyuncu ve ağabeyim Enver Arslan, gözümde canlandı.
Hurufat kasası, el pedalı vb. gibi ilkel malzemelerden oluşan matbaayı hatırladım, iç çekip hüzünlendim.
Bir an Abbas usta ve merhum ağabeyim önüme çıkacakmış gibi sanrıya kapıldım.
Batman’ın ilk gazetecisi merhum Haluk Yargıcı, Belediye Başkanı merhum Mustafa Ramanlı ile yaptığı sohbeti Abbas ustaya anlatırdı.
O koyu sohbetleri saatlerce sürerdi.
Güven Matbaasının bitişiğinde ise; o dönemler kabadayı Gırgo Ahmet’in kahvesi vardı.
Gün batımında dönemin kabadayıları Kasap Nuri ve ekibi bir araya gelirdi.
O kahve gece yarısına dek açık kalırdı.
O meydan bir dönemler şehrin kalbinin attığı yerdi ama şimdi eski dostlarını arayan bir insan gibi etrafını bakınıyor.
Adını Banka şubelerinden alan o caddeden de bankalar ayrıldı, arkasından marka mekanlar da.
İlk market olan Kıvırcıklar, Sümerbank, Toprak mahsulleri ofisi ve eski tüccarlar hızla uzaklaştı o meydanın çevresinde.
Bir kala kala 84 yıllık DDY istasyonu kaldı.
Karanlık çökünce o eski çarşı ve meydan sessizliğe bürünüyor.
Yolcu Çayevi işletmecisi Hüseyin Güngör, Cumhuriyet Caddesi’nde en erken ve geç kapatan esnaf olduğunu söylüyor;
“Eskiden burada şehirler arası otobüs kalkış noktaları ile ilçelere giden dolmuş durakları olduğu için işyerimin adını ‘Yolcu Çay Evi’ koymuştum. Burası çok hareketliydi ama şimdi ne yolcu ne de kalabalık kaldı. Gündüzleri eski çarşıda nostalji yaşamak isteyenleri ağırlıyoruz.”
Eski çarşı ve meydanda yazılacak çok şey var aslında.
Belki bir gün daha geniş yazarız.
Bu eski çarşı ve meydanı büyük sessizlikten kurtaracak projeyi de hayata geçirecek yerel yönetimdir.
Özetle meydanı, sessizlikten uyandırıp canlandıracak bir projeye gereksinim var.
Ki dünyada ve ülkemizde eski meydanlar, geçmişle bugünün harmanladığı alanlardır.
Batman Cumhuriyet meydanı neden şen ve coşkulu yaşamına tekrar kavuşmasın.
Hep yaşıyor,
Hep uyarıyoruz,
Ve hep çağrı yapıyoruz;
Şehirle özdeşleşmiş alanların mutlaka korunması gerekiyor.
Bu umudumuzu korumak isterken bir kez daha yetkililere seslenmiş olalım.
Sağlıcakla kalın…
