*Aslen Dodanlı Tapan ailesinin aile reisi Kadri Tapan, 1933 yılında İstanbul Haydarpaşa Askeri hastanesinde askerliğini berber olarak yaparken, bir gün Beyoğlu’nda dolaşırken, fotoğraf çeken Rum bir fotoğrafçı ilgisini çekmiş. O da diğerleri gibi, İstanbul hatırası önünde poz verip, fotoğraf çektirmiş, ardından fotoğrafçıya; “Bu mesleği bana öğretir misin” diye dilek kipiyle belki de o günden sonra hayatına ve ailesinin geleceğine yön verecek soruyu sormuş. İşte o gün, o soruyla başlayan ve 92 yıl süren Tapan ailesinin fotoğraf sevdası ve serüveninden kopamadığı başlangıç noktası…
*Tapan ailesinin 8 kardeşin ortancası 75 yaşındaki Kemal Tapan, 40 yıl süreyle sürdürdüğü mesleği 1996 yılında bıraktı. Stüdyoda 80 bin numaratajlı, stüdyo haricinde de 100 bini aşkın fotoğraf çekerek ulaşılması çok zor bir fotoğraf rekoruna imza atan Batman’ın fotoğraf belleği Tapan'ı ziyaret ettiğimizde bizi 60'lı ve 90'lı yıllara götürdü…
BEŞİRİ’DE BAKKAL VE FOTOĞRAF STÜDYOSU
1930’lu Yılların ışık sistemli üç ayaklı fotoğraf makinesi Beşiri ilçesine geldiğinde yıl 1940’tı.
Batman diye bir yer yoktu, 14 haneli İluh vardı, o küçük yerleşim birimin adı ise Tepebaş’ındaki İluh’tu.
Tabii ki, İluh Nahiyesi'nin bağlı olduğu ilçe, Beşiri idi.
İstanbul’a askerlik görevi için giden Tapan ailesinin aile reisi; Kadri Tapan, bir gün Beyoğlu’nda gezerken, İstanbul Hatırası yazılı üç ayaklı fotoğraf makinesini çalıştıran Rum olduğunu sonradan öğrendiği fotoğraf sanatçısından mesleği de öğrenir.
Askerlik dönüşü Siirt’te postanede süvari dağıtım memurluğu yapan Tapan, sırasıyla Eruh, Beşiri ve Viranşehir’de görev yaptı…. Şanlıurfa-Viranşehir’de bir yıl çalıştıktan sonra istifa edip Beşiri’ye yerleşen Kadri Tapan, bakkaliye ile fotoğraf stüdyosunu iç içe açmış ardından 30 yıl sonra diğer bir tabirle 63 yıl önce Beşiri’den Batman’a yerleşen Tapan ailesinin fotoğrafçılık öyküsünü, bu mesleği babasından devralıp, devam ettiren 75 yaşındaki Kemal Tapan’dan dinliyoruz;
“Batman’a geldiğimizde 12-13 yaşındaydım. Ortaokula gitmek için Site’deki eğitim yuvasının yolunu tutmuştum. Babam, büyük ağabeyim Cihan’ı Adana’daki Moda stüdyosuna stüdyo fotoğrafçılığını geliştirmek için göndermişti. 1960’lı Yılların başında ‘Moda Fotoğraf Stüdyosu’ Cumhuriyet Meydan’ındaki eski Türkiye İş Bankası’na komşu dört odalı kerpiçten yapılı bir binaydı.”
1955’ten sonra Site Mahallesi’nin hayat verdiği o küçücük petrol kasabasını nasıl geliştirdiğini de Kemal Tapan, şöyle anlatıyor;
“Beşiri’den Batman’a resmî bayramları izlemeye gitmek için 16 kilometrelik yolu yürüyerek kat ederdik. Kendimizi Kıra’dan bıraktığımızda Batman’ın Site Mahallesi’nin önünde bulurduk. Batman’a yerleştiğimizde lise yoktu. Ortaokul’da Türkçe derslerimize Gülpaşa Sezer giriyordu. Lise olmayınca bir çok öğrenci Diyarbakır’da okuyordu. Batman’da iki lise 1968’de açıldı. Liseyi dışarıdan bitirdim. Ortaokul döneminde Gülpaşa hocanın önerisiyle fotoğrafçılık derslerini de verdim. Halen tanıdık çevre ‘fotoğrafçı hocamız’ der, mutlu olurum…”
BATMAN’DA FOTOĞRAFÇILIK SERÜVENİ
15 Yıl Süreyle ikinci caddede fotoğrafçılık hizmeti veren Tapan ailesi 1975 yılında 1’nci caddeye taşındığında; Batman’ın Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı’nın görevinin ikinci dönemiydi.
Tokat'tan Batman’a yerleşen pastane sahibi işyerini devrettiğinde o pastaneyi, Stüdyo Kemal’e dönüştüren Kemal Tapan, İstanbul’dan satın aldığı Globica adlı stüdyo tipi fotoğraf makinesiyle o dönemlerin en modern foto stüdyosuyla, fotoğrafçılıkta yeni bir dönem başlatmış. Stüdyonun açılışına o dönemin Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı ve ilçenin önde gelen isimleri katılmış…
Fotoğrafçılığın yanı sıra gazeteciliği de uzun süre bir arada yürütmüş.
Tapan;
“O dönemler Milliyet Gazetesi Bölge Müdürü merhum Ertuğrul Pirinççioğlu idi. Devlet memurları A. A. Muhabirliği yapıyordu. Fotoğrafçı olduğumuz için bize muhabirlikte öncelik tanıyordu. Görev yaptığım gazeteciler Nazım Sökmen Usta, Haluk Yargıcı, Haşim Ünal, Hüsamettin Turan ve Enver Arslan’dı. Mekanları cennet olsun.”
Ünal’ın, Batman Belediyesi’nde baş katip ve evlendirme memuru olduğunu anımsatan Tapan, “Haşim ağabey aynı zamanda yazardı. Haluk Yargıcı’nın Gazetesi’nde ‘Hop Hamza’ adlı köşesi vardı. Haftada bir gün yazardı. Yazıları dokunaklıydı” diye belirtiyordu.
Dile kolay…
Tam 40 yıl süreyle siyah beyaz karelere imza atan fotoğraf ustası Tapan; “40 Yıl bu işi yaptım. Batman’da fotoğraf çekmediğim kişi yok diyebilirim” diyor.
Hayalinin ne olduğunu sorduğumuzda; “O ışıklı ve sulu makineyi alıp Batman hatırası’ diye Batman’ın eski, bizim olan meydana küçük bir müzecik olursa armağan etmek isterim. Belki bu vesileyle Batman’ın ilk meslek sahipleri, mesleklerini icra ettikleri alet, edevatlarını armağan ederek küçük bir mesleki hafıza müzeciği meydana gelmiş olur.”
Mesleklerin gelişim ve dönüşüm aşamaları aynı zamanda bir şehrin, çok önemli tarihsel ve sosyolojik aşamalarıdır.
Bugünkü yazımızda size fotoğraf ustası Tapan ailesinin yaşamından bir kesit sunduk.
Biraz da olsa sizi geçmişe götürmüş olduk.
Şehrimize ait tüm değerlerin yaşatılması dileğiyle…
Sağlıkla kalın…