*Mezopotamya, zengin kültür dokusu kadar bir o kadar da ‘Dinlerin, dillerin ve farklı görüşlerin’ bir arada olduğu müthiş bir coğrafya. Her ne kadar adına ‘ağalar diyarı’ denilmişse bile Batman’ın Gercüş ilçesi geçmişte farklı kültürleri bir arada yaşatmış. Hasankeyf, Gercüş, Midyat ve Mardin birbirinin devamı olan tarihi kentler…
*Ne yazık ki o zengin kültür günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş. Gercüş’te bir zamanlar ‘Kız kaçırma’ olayları büyük ayıp sayılırmış. Dengbej Ahmet Gezici’nin babası ünlü kemençeci Mehmet Ali Gezici, tam bir kemençe ustasıymış. ‘Kırive Xane’ türküsünü dünyaya duyuran Gezici’ymiş. Birçok ülkede halen o ünlü türkü dillerde…
KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN BİR KÜLTÜR
Yaşadığımız coğrafyada eski örf, adet ve gelenekler maalesef kaybolmaya yüz tuttu.
Yıllar önce farklı kültürlerin iç içe yaşadığı bu coğrafya, o kadar zengin bir kültür mozaiğini oluşturmuş ki; o güzel günleri hep arar olduk.
Batman Çağdaş’ın eski yazarlarından emekçi Nuri Aydemir’in ‘Her yönüyle Gercüş’ adlı kitabında dikkat çeken eski gelenek arasında ‘Gercüş’te kız kaçırılmamasının’ nedenine de dikkat çekilmiş.
Gercüş’te yetişen Dengbej Ahmet Gezici, eski geleneklerden birinin de dini bayramların birinci gününde gençlerin ‘Kapo Harman’ denilen meydanda ‘Hurizi halay’ı olduğunu anlatıyor.
O halaya Müslüman, Süryani ve Keldani gençlerin bir araya gelip toplanan para ve hediyeleri çalgıcıya verdiğini de anlatan Gezici, bakın neler diyor;
“O halay, 2-3 saat sürerdi. Bazı gençler birbirlerini beğendiklerinde beni elçi seçerlerdi. Evlilik çağındaki kızların annen ve babalarına giderdik. En geç üç gün içinde ‘evet’ yada ‘hayır’ bilgisi bize ulaşırdı. Yıllar öncesinde Gercüş’te kız kaçırma çok ayıp ve suç sayılırdı. Kız kaçıran kimse Gercüş’ü terk etmek zorunda kalırdı…”
“KIRİVE XANE…” TÜRKÜSÜ
1970’li Yıllarda Batman’ın Gercüş ilçesine bağlı Arıca (Kefre) Köyü’ndeki bir düğüne katılan kemençe ustası Mehmet Ali Gezici’nin, günümüzde dünyaya mal olan türkünün öyküsünü oğlu Dengbej Ahmet Gezici, şöyle anlatıyor;
“O dönemler Arıca ‘Kefre Köyü’ndeki kilisenin papazı 90 yaşındaydı. Kilisenin yan duvarında bulunan bir kayanın üzerinde bütün Kefre’li Süryanilerle birlikte düğünü izleyen papaz, babamı çağırmış ve şöyle sitem etmiş; ‘Mehmet Ali sabahtan beri seni dinliyorum. Hep kendi kitlenize türkü söylüyorsunuz. Biz Süryani-Keldanilere haksızlık değil mi? Bir tane türkü de bize yok mu?’ deyince, babam da hemen söz veriyor; ‘Xale Kaşo, söz öğle sonrası size özgü bir türkü söyleyeceğim…”
PAPAZI SEVİNDİREN O TÜRKÜ
Mehmet Ali Gezici, eline aldığı kemençesiyle kalabalık halaya öyle bir türkü beslemişti ki herkes şaşkınlık içinde dinlemiş;
“Kirve hane, kiliseden geliyor. Kendisinden misk ve buğur kokusu geliyor. Serenin kızı hane. Birazcık eve gidelim. Kirife hane yürüdü, dükkana gitti. Kirvem kefirze kiliseden geliyor. Kendisi ne güzel misk kokusu geliyor. Süryani ve Keldanilerin sabrı geliyor...”
Bu türkü, ‘Tur Abdin’ bölgesi olarak bilinen ‘Tor’i yöresi başta olmak üzere Batman, Mardin ve Diyarbakır bölgesinde ünlendi.
Kürt sanatçılar, bu türküye bazı eklemeler yaptı.
…Ve bu türkü bütün dünyaya dağıldı.
Kefre Köyü’ndeki papaz da o dönemlerde Dengbej Ahmet Gezer’in babasına bir koç ile 10 büyük karpuz armağan etmiş.
İşte ‘Kırive Xane’ türküsünün öyküsü de kısaca böyle.
KIŞ MEVSİMİNDE GERCÜŞ’ÜN YİYECEKLERİ
Gercüş zengin kültürü kadar lezzetli yemekleriyle de ünlü.
Kış mevsiminde taze ‘et’ bulunmadığı dönemlerde tuzlanıp, kurutulmuş ‘et’ten yapılan etli bulgur pilavın tadına doyum olmaz.
60 Yıl öncesinde yemekler, bakır kazanlarda, odun ateşinin üzerinde pişirilir, bakır tepsiler üzerinde tahta kaşıklarla yenilirdi.
Kışın Gercüş’ün olmazsa olmazlarından biri de pekmezdir.
Yazın bağ bozumunda toplanan Mezrone üzümün suyu büyük kazanlara konularak odun ateşi üzerinde kaynatılır ve içine kireç taşı da atılır.
Bu kireç taşı da pekmezi mikroplardan arındırır.
Mezrone üzümünden yapılan pekmez, aynı zamanda kan yapıcıdır.
Birçok yemeğe katılır.
Eskiden harmana giden çiftçiler mercimek çorbasının yanına bir de bir tas pekmezi de içerlerdi.
İkindi saatlerine kadar çiftçinin karnını tok tutan pekmezin içine bir de ‘kavurma’ atılırdı.
Kısacası; Gercüş hem kültürü hem de kendine özgü yemek ve tatlı çeşitleriyle renkli ilçedir.
Sağlıkla kalın…
