*1970’li Yılların başında Belediye Başkanı merhum Mustafa Ramanlı’nın yaptırdığı havuzda serinlemek için Esentepe’nin yolunu tutardık. Bize o yılları en iyi anlatan fotoğraflardan biri de tecrübeli fotoğraf ustası İrfan Tapan’ın Esentepe’de yüzerken çekilen siyah-beyaz karedir. Yarım asır öncesi Esentepe’den Batman’a baktığınızda büyük bir ovaydı. Eski çarşı merkezi dışında günümüzdeki Kültür, GAP, Belde, Hilal, Gültepe, Fatih ve Tilmerç mahalleleri yoktu…
*Son 50 Yılda Batman o kadar değişti ki… Dünyada şehir büyüme istatistiklerine göre hızla büyüyen birkaç şehirden biridir Batman. Kuşkusuz ‘Kara Altın’ petrol kentini yarım milyonluk şehre dönüştürdü. Önceki akşam İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın, iftarını açtığı Esentepe’den Batman’a bakınca arkadaşım İrfan Tapan’la eski günlere dalıp gittik…
ÇOCUKLUĞUMUZUN ESENTEPE’Sİ..
Esentepe; tepe olmasının yanı sıra Batmanlılar için çok önemli ve çok duygusal bir yüksekliktir.
Batman’dan çıkarken arkada bıraktığımız şehir için üzülen, dönerken şehri kucaklamak isteyen sevinç duygusu yaşanan bir yükseltidir Esentepe.
Babası merhum Sait Ramanlı’dan yerel yönetimi devralan avukat Mustafa Ramanlı, insan odaklı bir şehir tasarlayan Batman’ın ‘efsane’ Belediye Başkanıdır.
Bu şehrin temel harcını ilk atan Başkan’ın merhum Ramanlı olduğunu daha önce de dile getirmiştik.
TPAO’nun 1955’te kendine özgü bir yerleşim alanı olan Site semtini oluşturduğunda; Batman birçok hizmetten, özellikle sosyal alanlardan yoksundu.
Batman kent merkezinde ne bir yeşil alan ne bir park ne bir yüzme havuzu ne de bir eğlence merkezi vardı.
Ramanlı aynı zamanda iyi bir hukukçu ve ufku çok geniş bir idareciydi.
Öngörülüydü…
Düşünüp, taşınmış….
O zamanlar sanayide ilk hamlenin atıldığı Batman’da, bazı petrol sektörlerinin Genel Müdürlükleri bu şehirdeymiş.
ABD’li Ralph Parsons Genel Müdürlüğü Batman’daymış.
Rafineriyi Amerikalılar kurmuştu fakat bu şehre bir çivi çakmamışlardı.
1955’te Batman belde olunca merhum Mustafa Ramanlı’nın babası merhum Sait Ramanlı da ilk Belediye Başkanlığı yapmıştı.
O zamanlar sancılı siyaset vardı.
İlk Belediye Başkanı Sait Ramanlı’nın başı davalarla dertteydi.
Ramanlı, istediği hizmetleri verememişti.
Haliyle yük ondan sonra Belediye Başkanlığına seçilen oğlu avukat Mustafa Ramanlı’ya kalmıştı.
14 Haneli İluh Tepebaşı’nın karşısındaki ilk mahalleler Çarşı, Kısmet, Akyürek ve Site’ydi.
1960’lı Yıllarda Batman’ın nüfusu 5 ila 10 bin arasıydı.
Ve o dönemler ülkede işsizliğin olmadığı tek yer Batman’dı.
Endüstri Meslek Lisesi ve lise mezunları okulu bitirir bitirmez soluğu TPAO-rafineride alırdı.
Bir yerde işleri hazırdı.
Esentepe’den Batman Ovası’na bakınca ülkenin ilk rafinerisi dışında tesis göremezdiniz.
O dönemlerde bir de tarım ovasıyla ünlü Batman’da Toprak Mahsulleri Ofisi’nin siloları vardı.
İNANILMAZ DEĞİŞİM
1968-1977 Yılları arasında Belediye Başkanlığı yapan merhum Mustafa Ramanlı, özellikle 1970’li yılların başında ilçenin ihtiyacı olan sorunlara kafa yormuş.
TPAO’nun eski yöneticileri zaman zaman Site semtinin kapısını Batmanlılara sınırlayınca merhum Mustafa Ramanlı, bazı projeleri hayata geçirmiş.
O zamanlar yüzme havuzları sadece Site’de vardı.
Kentte oturanlar ise başta havuzlar olmak üzere sosyal tesislerden yararlanamıyorlardı.
Bu durumu pekiştirmek için; TPAO çalışanları harici ki mahalle arasında adeta bir kast sistemi inşa edilmişti, eminim ki bu kast olduğundan dolayı, Batmanlıların büyük bir çoğunluğu Site’nin Batman’ın bir mahallesi değil de sanki özel bir alan olduğunu sanırdı.
Esentepe’nin zirvesinde Belediye’nin işletmeciliğini yaptığı ilk havuzu kuran Ramanlı sadece o tesisle sınırlı kalmamış.
Turgut Özal bulvarının en gözde yerinde bir de park kurmuş.
Günümüzün Atatürk Parkı da merhum Ramanlı’nın eseridir.
Oradaki yeşillikler, rahmetlinin yattığı yere huzur versin diyerek rahmet dileyelim.
Atatürk Parkı’na yakın mesafedeki Öğretmenevi’de o dönemler eğlence merkezi olarak planlanmıştı.
1990’lı Yıllarda o bina Öğretmenevi’ne dönüştürülmüştü.
Sadece bu tesisler değil, yine eski 16 Mayıs Şehir Stadı’nın bulunduğu spor salonuna yer tahsisi de yapan Ramanlı olmuştu.
Batman Çayı’ndan şehre cazibeli su şebekesi de Ramanlı döneminde hayat bulmuştu.
Bir kentin altyapısına dair ne varsa, yarım asır önce hayata geçiren Başkan Ramanlı’dan başkası değildi.
Günümüzde Turgut Özal Bulvarı bu kadar geniş tutulmuşsa yine Ramanlı’nın eseridir.
O dönemler Yıldız Camisinin duvarını genişlettiğinde birilerinin karşı çıktığı Ramanlı’ya ‘Cami duvarı yıktıran başkan’ demişlerdi.
Oysa Ramanlı muhafazakar ama demokrat bir siyasetçiydi.
Herkesin görüşüne saygılıydı.
1970’li Yıllarda Esentepe havuzunda yüzdüğü sırada çektiği fotoğrafının öyküsünü İrfan Tapan şöyle anlatıyor;
“Bazen Site’ye giremiyorduk. Giriş kartımız yoktu. Daha çok TPAO’da çalışan ailelerin çocukları ‘havuz ve sosyal tesislerden’ yararlanıyorlardı. Bazı arkadaşlarımız, petrolcülerin çocuklarının arasına kaynak yaparak bu tesislere ulaşabiliyordu. Havuza giremeyince ince uzun bir yoldan Esentepe’ye doğru yol alırdık. Esentepe o dönemler çöldü. Kurt, köpek korkusu sarardı bizi. Oradaki havuza gittiğimizde yol üzerinde bostanlar vardı. Çok lezzetli kavun ve karpuzlar vardı. Bazen dayanamazdık, bostanlara girip kavun karpuzlardan aşırır, yedikten sonra havuza girerdik. Yetmezmiş gibi yanımıza birkaç karpuz alıp sonrasında onları yüzme havuzuna atardık, karpuzu kesip öyle yerdik” diye anıyordu o eski havuz maceralarını.
Şimdiki kuşak, Esentepe’nin zirvesinde havuz olduğunu ve tepenin etrafının ise hububat ekili alanlar olduğunu bilmiyor.
1.5 Metreyi bulan buğday tarlalarının yerinde şimdilerde devasa bloklar yükselmiş.
Şehir Batı Raman’ın sırtlarına uzanmış.
Çevresindeki köyleri de mahallere dönüştürmüş.
Neredeyse şehir Kıra Dağı'yla birleşmiş.
Nereden nereye Batman…
Batman o kadar değişti ki… Esentepe’den son kez bakınca ister istemez şehrin dünü aklımıza geldi.
Esentepe’den Batman’a bakarken, insan odaklı şehir tasarlayan rahmetli Başkanımız Mustafa Ramanlı’yı anarak, nur içinde uyusun diyerek, bugünkü yazımızı bitirmiş olalım.
Sağlıcakla kalın.
