Barış Arslan
*1954 Yılında Batman Rafinerisinin TCC kulesinin montaj işleri tamamlanmıştı. Amerika’dan malzeme siparişleri veriliyordu. Rafineri malzemeleri gemi ile İskenderun’a geliyordu. Tren ise Türkiye’nin ilk rafinerisinin parçalarını Batman Gar’ına ulaştırıyordu. İşte ilk rafinerinin kuruluş öyküsü.
RAFİNERİ ABD’DEN SATIN ALINMIŞTI
Maymune boğazındaki küçük rafineri son günlerini yaşıyordu. İluh’un hemen karşısındaki ovaya Türkiye’nin ilk rafinerisinin tesisleri yükseliyordu. İlk petrolcülerden Hasan Göker, rafineri ihalesi gerçekleştiğinde ABD’nin Tulsa kentinde master tezini veriyordu. 1952’nin son baharında gazetelerden Batman’a Rafinerisinin ihalesinin yapıldığı şöyle anlatıyor Göker: “İhaleyi Parsons firması kazanmıştı. ABD’de döndüğümde rafineri inşaatı henüz başlamamıştı. Fakat temel sondajları yapılıyordu. Bir yandan ABD’den malzeme siparişleri yapılıyordu. Bir yandan da malzemeler gemi ile İskenderun’a gönderiliyordu. Oradan da tren, rafineri malzemelerini Batman’a ulaştırıyordu. Celal İmre ve Oğuz Avdan rafinerinin ilk mühendisleri olarak teknik heyette görevliydi. Bir de mali kontrol elamanları vardı. Parsons şirketinin kontrolünü yapardı.”
TAHTA-BATTANİYE, ABD’DEN GELİYORDU
Batman Rafinerisi ihalesinin kar sistemi üzerine de kurulduğunu eski Rafineri uzmanlarından Hasan Göker, anlatıyor: “O dönemler rafineri malzemesi diye battaniye, tahta, kazma ve kürek gibi malzemeleri bile Amerika’dan isteniliyordu. Doların ülkemizde kıymetli olduğu yıllardı. 1953-54 yıllarında sıkıntı içindeydik. En iyi malzemeyi kullanıp inşaat yaptılar. İnşaatlarda kullanılan kalıp tahtalar bile öyle kaliteliydi ki, daha sonra bizim marangozlar bu tahtaları mobilya imalatında kullandılar.”
ÜRÜN İHTİYACI TESPİT EDİLEMEMİŞTİ
Rafineri emektarlarından ve tecrübeli rafineri uzmanı Hasan Göker, 50’li yılların başında tecrübesizlikten ülkenin ürün ihtiyacını tespit edemediklerini şöyle dillendiriyor: “Rafineri kurulurken maalesef Türkiye’nin ürün ihtiyacı tam tespit edilememişti. O tarihlerde benzin ihtiyacımız çok azdı. Türkiye’nin yılda 50 bin ton benzine ihtiyacı vardı. Daha çok gazyağı ve motorin ihtiyacı bulunuyordu. O dönemler bu en büyük yanlışlıktı. Bu hataları yaşadık. Sonradan düzelttik. Örneğin Raman petrolü çok ağır olduğu için o’nu koklaştırıp halka satabilirdik. Böylece motorin üretimi de artardı.”
RAFİNERİ PEŞİN PARAYLA YAPILDI
ABD Parsons firmasında çalışan Rasim Demir, Batman Rafinerisi’nin peşin para ile yapıldığını hatırlatıyor. İşte Demir, Batman Rafinerisinin kısa öyküsünü şöyle anlatıyor: “Rafineri inşaatında sanatkâr bulmak zordu. Özellikle kaynakçı ve borucu bulunamıyordu. Çevredeki vilayetlerde bulunan bütün kaynakçı ve borucular, Batman’da toplandı. Ayrıca İstanbul tersanelerinde çalışan kaynakçı ve boru ustaları yüksek ücretlerle Batman’a getirilirdi. O dönemler RPMC şirketi karargâhını Batman’da kurmuştu. Genel Müdürlük merkezini bir süre sonra Ankara’dan Batman’a taşmıştı.”
