Antik kent Hasankeyf, sadece kentimizin, bölgemizin değil, ülkemizin de medarı iftiharıdır...
Yaklaşık 15 bin yıllık tarihi geçmişi bulunan Hasankeyf şayet bir Avrupa ülkesinde olsaydı, çok büyük kampanyalarla dünyaya tanıtılacak, milyonların ziyareti sağlanacak ve kesinlikle koruma altına alınacaktı…
Yine kesinlikle inanıyorum ki bütün Avrupa antik kenti sahiplenecekti…
Ne yazık ki biz sahip çıkamadık…
Pek çok medeniyetin gelip geçtiği, izlerinin gözler önünde olduğu kenti yeterince tanıtamadık…
Ülkemizin medarı iftiharı Hasankeyf’i sular altında bırakacak Ilısu Barajı Projesi için katrilyonlar harcadık. Şimdilerde ise sanki Hasankeyf birkaç taşınabilir tarihi eserden müteşekkilmiş gibi, Zeynel Bey Türbesi’nin taşınmasıyla sanki tarihe sahip çıkıyormuşuz gibi toplumumuzu aldatıyoruz…
Bildiğiniz gibi Hasankeyf tarihi dokusunu kurtarma adına büyük paralar harcanarak Zeynel Bey Türbesi taşınacak. Çalışmaların seyri hakkında gazetemizde de haberleri okumuşsunuzdur. En son gelişme Zeynel Bey Türbesi’nin 150 lastikli platformla taşınacağı yolundaki gelişmedir…
Zeynel Bey Türbesinin taşınması için trilyonlarca lira harcanacağını duyduğumda, bu köşede değerlendirme yapmıştım. Hasankeyf Belediye Başkanı Sayın Abdulvahap Kusen’in de endişelerini dile getiren taşınma ile ilgili yazımın özetini hatırlatmak isterim: “Bu ülkenin tüyü bitmemiş yetimlerinin de hakkına duyarlı olmak gerekir. Devletin bütçesi, hazinesinde hepimizin hukuku var. Harcamalar yapılırken bunu dikkate almamak büyük vebaldir düşüncesindeyim. Bunu niçin mi söylüyorum? Hasankeyf’teki tarihi Zeynel Bey Türbesi’nin taşınması için Kültür Varlıkları Bilim Kurulu’nun gerekli onayı verdiği açıklandı…
Nasıl bir Bilim Kurulu ise dünyada örneği olmayan bir taşınma için onay veriyor…
Taşınma işlemi için 15 trilyonluk harcama yapılacağı daha önce açıklanmıştı. Tarihi Mostar Köprüsü’nün tadilatını yapmak ile Zeynel Bey Türbesi’nin taşınması işlemleri arasında kıyaslanamayacak farklar vardır. Bize deniliyor ki Mostar köprüsünü tadilat yapan firma taşımayı gerçekleştirecek…
İyi de var mı örneği? Asırlar önce özenle inşa edilmiş bir Türbeyi, sarsmadan, dağıtmadan Batman’ın Dicle Nehri kenarından Hasankeyf’in yeni yerleşkesine taşıyacaksınız. Ya yapı dökülür ve elinizde kalırsa, 15 trilyonun hesabını kim verecek?
Dünyada hangi yapı bu şekilde taşınmış? Şayet örneği varsa lütfedip kamuoyunu bilgilendirseler…”
Bu yazıma ilgililerce cevap verilmedi. Sayın Kusen, “Bu eser Türkiye’de taşınacak ilk tarihi eser olacak. Türbenin nasıl taşınacağı konusunda kaygılarımız var. Çünkü türbenin üst kısmında çatlaklıklar söz konusu. Taşınma sırasında türbe elde kalabilir. Tarihi ilçemizin sembolü olan türbe elde kalırsa dünyaya rezil oluruz.”
“MEZAR ORADA KALACAK”
Sayın Kusen’in endişelerini giderecek bir açıklama da yapılmadı. Şimdi öğreniyoruz ki türbe, mezarsız olarak taşınacakmış…
Sayın Kusen’den olmasa, bu gelişmeden de haberdar olmayacaktık. Başkan Kusen’in ifadelerine göre Zeynel Bey’in Naşı yerinde kalacak, 1100 tonluk türbe taşınacak. İşte Başkan Kusen’in konu ile ilgili gazetemizde yer alan haberi: “Hasankeyf’in sembolü olan Zeynel Bey türbesinde taşınma hazırlıkları sürerken, Hasankeyf Belediye Başkanı Abdulvahap Kusen 650 yıllık türbenin yer yüzeyinin taşınmasının yeterli olmayacağını ifade etti. Türbe kümbetinin toprak yüzeyinin yeni yerleşim birimine taşınacağını belirten Belediye Başkanı Kusen: ‘Zeynel Bey türbesinin ruhu orada kalacak. Mezarın kalacağı o alanı Hasankeyfliler kolay kolay unutmayacak. Bu önemli tarihi dokulara ‘taşınmaz kültür varlığı’ deniliyor. Türbenin kümbeti bizim için çok değerli. Elbette bu tarihi dokunun yeni yerleşim birimine getirilmesi önemlidir. Taşınması güzel ama mezar orada kalacak. Bu da o tarihi dokunun ruhuna aykırıdır. ‘Niye tamamen taşınmıyor?’ sorusunu yönelttiğimiz firma yetkilileri, yer altındaki kod farkının yol yapımında tahrip olacağını söylediler. İsteğimiz o türbenin mezarla birlikte taşınmasıydı. Bu taşıma işi de türbenin ruhuna aykırıdır’ diye konuştu.”
Sayın Kusen’in ifadeleri böyle. Peki, son gelişme nedir, ilgili habere bakalım: “İki firmanın konsorsiyumunda yürütülen çalışmalar kapsamında türbenin taşınacağı 2 kilometrelik güzergahın yapımı sürerken, 1100 ton ağırlığındaki türbe 90 santim kaldırılarak platformun üzerine konulacak. Tarihi ilçe Hasankeyf’te taşınacak 8 eserden ilki olan 650 yıllık Zeynel Bey türbesini taşıma hazırlıkları hız kazandı. Hollanda firması Bresser ile Türkiye’den Er-Bu firması konsorsiyumunda taşınacak çalışmalarda 65 kişi görev yapıyor. Zeynel Bey türbesinin 2 kilometre uzaklıktaki Yeni Hasankeyf’e taşınması için ‘yeni yol’ güzergahının yapılacağını belirten firma yetkilileri, çalışmaların son aşamada olduğunu söylediler. Türbenin altına platform yerleştiklerini belirten Er-Bu firması Restorasyon Yüksek Mühendisi Mesut Yılmaz: ‘Yapı, lastik tekerlekli SPM-T değimiz araçla 90 santim kaldırılarak platformun üzerine konulacak. Bu şekilde 2 kilometre öteye taşınacak. Türbe bu şekilde taşındığında yapıta hiçbir zarar vermeden, yapının orijinalliğine, dokusuna özgünlüğüne zarar gelmeden yerine konulmasını hedefliyoruz. Türbeyi taşımadan önce aynı araçla test amacıyla türbe ağırlığında bir yapıyı taşıyacağız. Yoldaki tüm değerleri göreceğiz. Yapıyı 8 saatte taşıyacağız’ dedi.”
Haberi okuduğumda şaşırdım, zira iki kilometre uzağa taşınacak eser için daha yol yapım çalışması bildiğim kadarıyla start almamıştır. Nasıl son aşamaysa artık.. Beni esas düşündüren ise Hollandalı uzmanın ifadeleridir. Haber metnine bakalım: “Hollanda Bresser firması yetkilisi Yüksek Mühendis Harman Bresser, 1990 yılından bu yana farklı ülkelerde yapıları taşıdıklarını ifade ederek, şöyle konuştu: ‘Daha önce 40’a yakın eser taşıdık. Azerbaycan’da 20 metre yüksekliğindeki bin(bir olacağını tahmin ediyorum) binayı 12 kilometre mesafeye kadar taşıdık. Türkiye’de ise ilk kez böyle bir taşıma yapacağız. Aslında türbenin altına masa gibi bir platform yapıyoruz. Tabi bu eğilmeyen bir masadır, dinamiktir. Üstünde kalan bina imkansız hareket yapmayan bir olaydır. Bir çaydanlığı semaverden kaldırır gibi türbeyi bulunduğu yerden kaldıracağız. Teknik bakımdan bu işlemin bizim için hiçbir zorluğu yok. Hollanda firması olarak ilk kez bu uygulamayı Türkiye’de yapmanın gururunu yaşıyoruz. Daha önce Hasankeyf’e geldik, türbenin hikayesini inceledik, tarihini biliyoruz. Türbenin öneminin farkındayız.”
Türbenin öneminin farkında olduğunu belirten Harman Bresser’den taşıdıklarını ileri sürdüğü 40 yapıtla ilgili bilgi almaya çalışacağım inşallah. Kamuoyuna bazı somut taşıma örnekleri verseler bari. Nerede, hangi önemli yapıtı taşımışlar, bilmek istiyoruz.
