*Batman’ı var eden ve adını ‘kara altın’dan alan bu şehrin olmazsa olmazı konumundaki Türkiye Petrolleri ve ülkenin ilk rafinerisinin yıl dönümleri de unutulmaya yüz tuttu. Bu ayda TP’de de TÜPRAŞ Rafinerisinde de yıl dönümler olurdu. Bakın Aralık’ın ortasındayız. Bu iki kurumdan da ses-seda yok.
*1955’ten beri bu şehirde bacası tüten Batman Rafinerisi özelleştirilince; o eski gelenek neredeyse kalktı. Türkiye Petrolleri ünitelerinin çoğu kapatıldı. Bir Üretimle sınırlandırılan TP’de de yıldönümleri bırakın etkinliklerle anılması, kağıt üzerinde bile hatırlanmıyor.
NEREDEN NEREYE!
Tarih 1 Ekim 1950.
1950’nin Mayıs’ında seçimle iktidara gelen Demokrat Parti lideri Adnan Menderes, ilk memleket gezine Batman’dan başlıyor.
Beraberinde Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın da bulunduğu Başbakan Menderes, henüz TPAO kurulmadan MTA Rafineri Tesis Grup Müdürü Dr. Şehap E. Birgi’den, küçük rafineri hakkında bilgi alıyor.
Meymuniye boğazındaki petrolcülerin kaldığı kampta geceyi geçiren Menderes ve Bayar, bölgede umut veren petrol sahalarıyla birlikte ülkenin ilk petrol rafinerisinin Batman’da kurulacağını açıklıyor. 1955’te ABD’nin Los Angeles şehrinden getirilen ve Ralph M. Parsons firmasının kurduğu tesis 7.330.000 dolara mal olmuş.
1955’te MTA’dan ayrılan TPAO ve bugün ‘TÜPRAŞ Rafinerisi’ olarak bilinen Koç grubu bünyesindeki ‘TÜPRAŞ Batman Rafinerisi’nde kesintisiz süren yıl dönümleri olurdu. Petrolcülüğün okulu olan bu iki kurumdaki yıldönümleri şehrin dört bir yanında konuşulurdu.
TÜPRAŞ, 1986 Yılında TPAO’dan ayrıldıktan sonra da yıldönümünü ayrı kutlardı. Genel Müdürlükten gelen üst düzey yöneticiler, çalışanlarla bir arada olur, moral verirdi. Bir yıl’ın değerlendirmesi yapılırdı.
Biri özelleştirilen diğeri de küçültülen TÜPRAŞ Rafinerisi ile TP şimdiler de şehre ‘kapanır’ oldu.
NEREDE O ESKİ YILDÖNÜMLERİ!
Yaklaşık 15 yıl önceydi.
Batman Ziraat Odası Başkanı Nizamettin Aydiş ve dönemin TPAO Batman Bölge Müdürlüğü yöneticilerinden Halit Edip Özcan’la, başkentte ziyaret ettiğimiz petrol mühendisi Abdurrahman Durukal, anlatıyordu;
“Çıkan petrolü asfalt niyetine yollara döküyor. 1948 Yılında Batman-Raman yolunu asfaltladık. Diyarbakır ve Konya Belediyesi’ne asfalt verdik. Konya Belediyesi, tonu 15 liradan aldı. Konya’nın tüm yollarını asfaltladı. Akıllı olanlar yollarını yaptılar, güzel asfalttı. Ekonomiye katkısı çok oldu.”
TPAO’nun kuruluş yıllarında bile Batman’ın dibindeki dağlardan çıkan petrol bırakın Batman’a, çevre illere, hatta İç Anadolu’nun bazı illerine bile hibe olarak verilmiş ama gelin bugün aradan geçen 60 yıllık bir sürecin ardından asfaltın zifti bile kentin sokaklarına düşmüyor.
TP ya da TÜPRAŞ, bu şehre ne kadar petrol hibe veriyor?
O da meçhul.
Kara altının keşfedildiği Batman’da, kamu kurumlarına örnek olan kurumlar bir dönemler TPAO ile TÜPRAŞ’tı. Petrolcülüğün okulundaki yöneticiler, şehirle iç içe olurdu. Dönemin TPAO Bölge Müdürlerinden Mehmet Yamaç’tan Fikret Yöndem’e, Aydın Saral’dan Talat Atalay’a… TÜPRAŞ Batman Rafinerisi’nde de Cevat Kocaman’dan Ümit Erden’e dek yöneticiler, yıldönümü etkinliklerinde kurumlarının kapısını ardına kadar Batmanlılara açardı.
Dönemin yöneticileri şeffaftı.
Son dönemlerde bu şehri ‘şehir’ yapan TP ya da TÜPRAŞ Batman Rafinerisi’nin yıldönümüne yönelik bir etkinlik duymadık. Belki de bu iki kurum ‘sessiz-sedasız’ yılların geleneği olan yıldönümlerini kutladılar bile…
Bu manzara aslında petrol sektörlerinin başındaki yöneticiler için bir özeleştiri döneminin geldiğini gösteriyor.
İŞSİZLİK SORUNU!..
Memleketin diğer sorununa gelince;
İşsizlik ve de yoksulluk bu kentin gerçekten en önemli sorunlarından biri.
Petrol kentinin bulunduğu konumu, sahip olduğu yer altı zenginliklere rağmen işsizlik oranlarının bu kadar yüksek olması beraberine yoksulluğu da getiriyor.
Batman halkının bunca zenginliğe rağmen işsizlik ve yoksulluk çekiyor olması da ne yazık ki sorumluluk almayan bazı idarecilerden kaynaklanıyor olsa gerek.
Bu kentte yaşayanların çok büyük bir bölümünde ‘Batmanlılık’ ruhu olmaması önemli bir sorun. Batmanlı da bunun farkında. Bu kentte onlarca yıl önce göç etmiş insanlar bile bu kente aidiyet duygusuyla bağlı değiller. Bu noktada yerel yönetime kentlilik bilincinin gelişimi ve Batman'da yaşayanlara kendilerini Batmanlı olarak görmeleri için çalışmalar yapmak düşüyor.
Batman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Abdülkadir Demir, açıklıyor:
“İşsizlikte ve genç nüfusta ilk üçteyiz”
60 Yıl önce ülkenin ilk rafinerisinin kurulduğu bir kentteyiz. 60-70’li yıllarda işsizin olmadığı bu kent, artık o ‘altın yıl’larının çok gerisinde. Petrole dayalı bir yan sektörü üst düzey yöneticilerimizin gündemine sokabilirsek, gelecek adına önemli adımlar atabiliriz.
İkinci Organize Sanayi Bölgesi için çalışmalar yapıyor. Özellikle petrol sektörlerine dayalı Pet-kim’in bir kolu bu şehre kazandırılmalı. Umarız, BATSO’nun bu uyarısı değerlendirilir.
Son not olarak şunu belirteyim:
Batman’a mal olan petrol sektörlerinin başındaki yöneticilerin, o kurumları biraz daha halka yakınlaştırmanın nedenlerini araştırarak, kendilerini sorgulamalıdır.
