Çalışmanın üçüncü ve uygulamalı bölümünde, Batman ili Merkez ilçesi İluh deresindeki ıslah çalışması, elde edilen veriler doğrultusunda analiz edilmiş ve bölgede yapılan anketler sonucunda, bölgenin sosyo-ekonomik yapısı ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde, elde edilen veriler ışığında, bölgenin sosyo-kültürel ve sosyo- ekonomik yapısına uygun, dönüşüm stratejileri ve önerileri geliştirilmiştir. KENTSEL DÖNÜŞÜM KAVRAMININ TANIMI VE AMACI Çalışmanın bu bölümünde kentsel dönüşüme ilişkin temel kavramlar tanıtılmakta ve kentsel dönüşümü gerektiren nedenler ve yöntemleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Aynı zamanda, kentsel dönüşüm uygulamalarındaki yaşanan sorunlar ve dünya ve Türkiye deki uygulanan örnek çalışmalar açıklanmakta ve kavramsal olarak kentsel dönüşümün önemli bölümünü oluşturan, kentsel dönüşüm boyutları fiziksel, yasal, sosyal ve ekonomik boyutlar başlığı altında detaylı olarak irdelenmektedir. Kentsel dönüşüm kavramı, İngilizcede “Urban Regeneration” ve “Urban Renewal” terimlerinin çevirisi olarak, Türkçede “Kentsel Yenileme” terimi ile açıklanmaktadır. Ancak, genel olarak, “Regeneration” terimi, “yeniden canlandırma” ve “Urban Renewal” terimi, “fiziksel olarak bir mekânın yer yer yeniden yapılanma” uygulamalarını ifade etmektedir. Çökmüş, bozulmuş ve tamamen yok olmuş bölgeleri yeniden kente kazandırmak için, bu bölgelerde yeni bir doku oluşturmak veya mevcut dokunun iyileştirilmesine yönelik uygulamalar yapmak kentsel dönüşüm olarak tanımlanmakta ve Sanayi Devrimi sonrası, ortaya çıkan sosyo- kültürel ve ekonomik sorunların çözümlenmesi ve sağlıklı yaşam alanlarının oluşturtması amacı ile gündeme gelmektedir. Dünyada bir ihtiyaç sonucu ortaya çıkan kentsel dönüşüm kent planlarında pozitif bir etki yaratmayı, kent imarına olumlu katkıda bulunmayı, insan refah düzeyini artırmayı amaçlamaktadır. Dünyada her geçen zaman içerisinde Kentsel Dönüşümün önemi artarak yayılmaya başlamış ve Türkiye’de de yıllardır devam etmekte olan bu süreç kent imarı ve insan refahına katkıda bulunmak ile beraber aynı zamanda doğal afetler gerçeğinin farkında olan ülkemizde can güvenliğini de en öncelikli konu haline getirmiştir. Kentsel dönüşüm kavramı, amaç ve stratejik olarak farklı şekillerde tanımlanabilmektedir. Donnison (1993), kentsel dönüşümü, kentin çökmüş ve yıpranmış alanlarında yoğunlaşan sorunları, koordine bir şekilde çözebilmek için bir araç olarak açıklamaktadır. Hasol (1998), kentsel dönüşüm kavramını, mevcut kentlerin, günümüzün ihtiyaçları doğrultusunda, yeniden planlama ve düzeltme eylemi olarak tanımlamaktadır. Roberts’e (2000) göre, kentsel dönüşüm, entegre bir eylem olarak, kentin sosyal, fiziksel, ekonomik ve çevresel koşullarını iyiye doğru yükseltme çalışması olarak tanımlanabilmektedir. Kentsel dönüşüm, kapsamlı bir çalışma olarak, çoğu zaman kentin problemlerini çözmek amaçlı, yıpranan alanların ekonomik, toplumsal ve fiziksel koşullarında iyileştirme sağlama eylemidir. Kentsel dönüşüm bütünleşik bir vizyon sağlayarak, bozulmuş ve çökmüş kent bölgelerinde, sosyal, ekonomik ve fiziksel boyutları iyileştirmek ve geliştirmek amaçlı uygulanan eylemler ve stratejileri içermektedir. Kentsel dönüşümle, kentin oldukça iyi bir düzen içerisinde gelişmesi sağlanarak cazibesinin artırılması hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm, genel olarak kamu ve özel sektör işbirliği ile gerçekleşmekte ve rant değeri yüksek eski alanları kente bir daha kazandırmak amacıyla yaygın biçimde uygulanmaktadır. Böylece, daha yaşanabilir bir çevre oluşmakla birlikte hem sosyal açıdan hem de ekonomik açıdan ortaya çıkan pozitif sonuçlar taraflar arasında paylaşılmış olacaktır. Dönüşümün gerçekleşmesi, farklı ölçeklerdeki projeler aracılığıyla sağlanmaktadır. Gerek alt yapı konusunda gerek üst yapı konusunda her açıdan farklı değerdeki sürdürülebilir projelerin hayata geçirilmesine bağlıdır. Böylece daha kaliteli bir kent dizaynı yaratılarak cazibeli merkezler oluşturulabilmekte ve yaşam standartları da bu durumla orantılı bir şekilde artmaktadır. Kentsel dönüşüm, doğası gereği, mevcut kentin yapısı ve kentin fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel koşullarına etki etmektedir. Kentsel dönüşüm, genel olarak beş temel amaca yönelik hizmet vermektedir: Toplumsal ve sosyal bozulmalar, kentsel alanların yıpranmasına neden olan önemli faktörlerden birisi olarak bilinmektedir. Bu yüzden, kentsel dönüşümün birinci ve temel amacı, kentin sosyal yapısındaki bozulmaları inceleyerek, bu sorunları ortadan kaldırmak ve kentsel bölgelerin yıpranmasını önlemektir. Toplumsal çöküntülerin nedenlerini araştırmak, kentsel dönüşümün temelini oluşturmakta ve bu çöküntüleri önlemek için öneriler sunmak ve kentsel bozulmayı çözümlemek hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm, fiziksel olarak, kent dokusundaki değişime yönelik gereksinimleri karşılamayı amaçlamaktadır. Kentler sürekli olarak gelişim ve değişim göstermektedirler ve bu gelişim ve değişimin neden olduğu bozulmaları gidermek ve ortaya çıkan ihtiyaçları fiziksel olarak karşılamak, kentsel dönüşümün bir diğer amacını oluşturmaktadır. Kentsel dönüşüm eylemleri, kent sakinlerinin ekonomik olarak yaşam kalitesi ve refahını artırmak amaçlı, hizmetler sunmaktadır. Kentsel yıpranmaların en önemli nedenlerinden birisi, sosyal ve fiziksel bozulmaların yanı sıra, ekonomik çöküntüler ve hareketsizlikler olarak bilinmektedir. Bu açıdan, kentsel dönüşüm, bölgelerdeki ekonomik canlılığı arttırmak amaçlı stratejiler sunmaktadır. Kentsel dönüşüm, kentsel alanların etkin kullanımı ve gereksiz yayılmaların önlenmesine yönelik stratejiler sunmaktadır. Sürdürebilirlik hedefi ile, alanların tekrar etkin bir biçimde kullanılması ve kent büyümesinin sınırlandırılması, kentsel dönüşüm projeleri kapsamında hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında, kent politikalarının biçimlendirilmesinde, politik güçlerin yanı sıra, toplumun farklı kesimleri planlama sürecine dahil olabilmektedirler. Böylece, çok paydaşlı bir planlama ve tasarım süreci gerçekleştirilebilmektedir. Sonuç olarak, kentsel dönüşümün insanlar için yapıldığının farkında olmak ve bu süreci onlar ile birlikte yürütmek, büyük önem taşımaktadır.