*Bir kalemden çok fazlası; Batman’ın kaderini belirledi. ABD’nin Los Angeles şehrinden satın alınan rafinerinin anlaşmasında imzaların atıldığı 73 yıllık kalem, Batman’ın makus talihini değiştirdi.
PETROL DEVİNİN BATMAN ÖYKÜSÜ
1950 ile 1960 Yılları arasında Cumhurbaşkanlığı yapan Celal Bayar’ın, ABD Los Angeles’te gördüğü rafineri ‘Batman’ın kaderini belirledi. 1952 Yılının son baharında Türkiye’de kurulacak Rafineri ihalesine Ralph Parsons ile Koch Engineering firmaları katıldı. İhaleyi 7.300.000 dolarla Parsons üstlenmişti. Dönemin Cumhurbaşkanı Bayar ile birlikte ABD’ye giden heyette ilk rafinerinin kontrol uzmanları arasında Oğuz Avdan ve Celal İmre de yer aldı. Parsons firmasının Batman Bölge Müdürü olan Endüstri Mühendisi Ahmet Hamdi Neyzi, Los Angeles’te Cumhurbaşkanı Bayar’a brifing veren ilk petrolcülerdendi.
İLUH’UN KADERİNİ DEĞİŞTİREN KALEM
Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın, 1952 yılının sonbaharında ABD’de gördüğü rafinerinin ardından 21 Ocak 1953 tarihinde ‘Raman ve Garzan’ petrol sahalarındaki ham petrolü işleyecek ilk rafineri tesislerini kuran ABD’li Ralph Parsons şirketi ile Maden Teknik Arama Enstitüsü arasında Ankara’da yapılan anlaşmada dönemin İşletmeler Vekili Sıtkı Yırcalı ile MTA umum Müdürü Emin İplikçi ve MTA şirketi adına Mr. Earld Gard imzalamıştı. İmza töreninde kullanılan kalem ise 73 yıldır Parson şirketinin eski Türkiye-Batman temsilcisi Ahmet Halim Neyzi’nin ailesinde.
RAFİNERİ 2 YILDA KURULDU
Türkiye’nin ilk endüstri mühendislerinden Ahmet Halim Neyzi’nin başında olduğu Ralph Parsons firması, Batman Rafinerisi inşaatının 2 yılda tamamladı. Bölge Müdürlüğü görevini 3 yıl süreyle yapan Neyzi, yine aynı firmanın Fransa-Paris Bölge Müdürlüğüne atandı. ABD’li firmanın iki yılda üretim aşamasına getirdiği Batman Rafinerisini bir yıl süreyle de üretim çalışmalarını izleyen Neyzi, Türkiye’de kurulan İzmit-Aliağa ve İpraş gibi rafinerilerin inşaatında da imzası olan tecrübeli bir petrolcüydü. Neyzi, 2001 yılında 73 yaşındayken yaşama veda etti.
ARAÇLAR ABD’DEN GELMİŞTİ
1953-1954 Yıllarında sıkıntıların olduğu bir dönemde, ABD’li firmanın en iyi malzemeleri kullanarak, inşaatını yaptığı Batman Rafinerisi ‘Maliyet+Kar’ modeliyle kurulmuştu. Rafineri malzemeleri gemiyle önce İskenderun limanına, ardından da trenle DDY Batman Garı’na getirilmişti. 73 Yıl önce 14 haneli ‘İluh-Tepebaşı’ olarak bilinen İluh’un baktığı Ova’ya kurulan rafinerinin inşaatı için kullanılan iş makineleri, kazma-kürek ve inşaatlardaki kalıp tahtaları da Amerika’dan getirilmişti.
BATMAN GARI’NDA BİR AMERİKALI
Amerikalı Ralph Parsons adını taşıyan firma, Türkiye’nin ilk rafinerisinde 73 yıl önce gaz, benzin, jet yağı, motorin, asfalt ve kazan yakıtı üretmişti. Batman Rafinerisi’nin 1955’te üretime başlamasıyla birlikte Türkiye’ye gelen ABD’li Ralph Parsons ve beraberindeki heyet, Ankara’dan Batman’a trenle yolculuk yapmıştı. ABD’li heyete DDY Batman Garı’nda büyük bir karşılama töreni yapılmıştı. Türkiye’nin ilk rafinerisini Batman’da kuran Parsons, 1974 yılının Aralık ayında 74 yaşındayken ABD’de yaşama veda etmişti. Parsons’un DDY Batman Garı’nda geride bu hatıra fotoğrafı kaldı.
