*TPAO emeklisi İsa Sevilmez ise İluh deresinin berrak aktığını söylüyor ve ekliyor; “O derede yüzünlerden biri de benim.”
“İLUH DERESİNDE BALIK VARDI”
1957-1987 Yılları arasında 35 yıl süreyle Batman Rafinerisinde çalışan Ali Arı, İluh deresinin berrak ve temiz olduğu günleri anlatıyor; “Rafineride itfaiye amiriydim. Evimiz, İluh tepesindeydi. Her gün İluh tepesinden rafineriye giderdik. Yıllar önce İluh deresinde ne kirlilik vardı ne de bir atık. O derede berrak su vardı. Küçükken yeraltından çıkan temiz bir kaynak su dereye akardı. Şimdi ki Petrolspor kulüp binasının bulunduğu yerin hemen arkasında yani sondajın bulunduğu yerde yer altından kaynak su çıkardı. 4-5 Yıl o kaynak su açıkta kalmıştı. Çevredeki semt sakinleri o sudan içerdi. Hatta kaynak suda yüzenler olurdu. Balık avlayanlar da vardı. Kendim o suda balık gördüm. O balıklar kaynak suyundan İluh deresine kadar taşardı. Ancak sonradan ne olduysa çevredeki dağlardan gelen atık sular ve çöpler, dereyi son 75 yılda tanınmaz hale getirdi.”
RAFİNERİ ARSASINDA YAPILDI
Şimdi ki Tüpraş Batman Rafinerisinin bulunduğu arsa 85 yaşındaki İsa Sevilmez’e ait. Batman Rafinerisinden önce küçük rafinerinin Devlet Demir Yolları Gar binası arkasındaki arsasında yapıldığını söyleyen Sevilmez, 50 ila 70 haneli eski İluh yerleşim birimini şöyle özetliyor;
“Daha dün gibi anımsıyorum. İluh tepesinde 50 ila 70 arasında ev vardı. İluh, Elmedina’ya bağlı bir köydü. Batman çayının ortasında kalan Elmedina ise Diyarbakır’a bağlı bir ilçeydi. 10 Yaşlarındaydım. Elmedina camisinin su kenarında kaldığını hatırlıyorum. Batman çayı taşınca Elmedina diye bir yerleşim birimi de tarih oldu. O dönemin ağaları Emine Ahmet, Halile Mehmet, Mele Halil ve Sinika aşiretinin ileri gelenleri Elmedina’ya gidip gelirlerdi. 1942 Yılında 10 Nisan karakolunun yeri kerpiçten okuldu. Biz okumadık, aile büyüklerimiz ‘Vali mi, Kaymakam mı olacaksınız? Kim hayvanlara bakacak?’ diyerek bizleri okula göndermediler. 1949 Yılında önce istasyonun bulunduğu alanda küçük Rafineri yapıldı ardından da 1953 yılında ABD’liler büyük Rafineri inşa etti.”
Rafinerinin o dönemlerde şehirden 15 kilometre uzaklıkta da yapıldığını anlatıyor İsa Sevilmez; “Büyük Rafinerinin Batman’da yapılması kararlaştırılmıştı. Dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakanı Adnan Menderes, rafinerinin ilçeden en azından 15 kilometre uzaklıkta yapılacağını açıklamışlardı. TPAO’nun ilk müdürü, arsamızı küçük rafineri için satın aldı. 60 Dönümlük arsaya 2 bin 200 lira para verdiler. Bir de beni işe aldılar. Kimse o dönemlerde işe girmek istemiyordu. 1957’de işe girdim ve TPAO’dan emekli oldum. Batman’ın eski günleri bir başka güzeldi. Batman denilince hep İluh’u hatırlarım. İluh deresi, çevredeki dağlardan gelen suyla berrak akardı. O derede yüzenlerden biri de benim.”
