*1 Mayıs 1979 tarihinde Cumhuriyet Meydanı’nda sayıları on bini bulan bir kitle, bir araya gelip ‘İşçi, emekçi dayanışma ve mücadele günü’ olan 1 Mayıs’ı büyük bir coşkuyla kutlamış.O kitle arasında sadece işçiler değil, halktan da büyük bir katılım vardı. Konuşmacı ise Salih Özdemir’di
BATMAN’IN İLK MEYDANI
Batman’a, 24 Temmuz 1943 tarihinde ilk tren seferi yapıldı. DDY istasyonu ve yeraltı peronun tamamlanması, Cumhuriyet meydanı yerleşkesinin oluşumunu hızlandırdı.
Meydan o tarihlerde yaz aylarında ‘hububat pazar’ı olarak kullanılıyordu.1955 Yılında TPAO’nun katkılarıyla Atatürk anıtının kazandırıldığı meydanda ilk bayram kutlamasını yapan Kayamkam Altay Kancaal’dı.
1957 Yılında Cumhuriyet bayramının kutlandığı adres; eski çarşı merkezindeki meydandı. Batman’ın ilk Kaymakamı Altay Kancaal, eşi ve İlçe Jandarma Komutanı ile birlikte meydanda toplanan halk ve öğrencilerin bayramını kutlamış. Cumhuriyet bayramı etkinliklerinin ilk yapıldığı meydan ‘Cumhuriyet’ adını da buradan almıştı.
MEYDANDAKİ ESNAFLAR...
Cumhuriyet Meydanı’nda 1955 ile 1970 yılları arasında Batman Ticaret Odası’nın kurucusu ve ilk başkanı Mahmut Ortaboy’un yazıhanesi vardı. Önünde Fiat marka traktörler dizilirdi. Hemen önünde Batman’ın ilk taksicileri ‘Amo Nado’nun çocuklarının işlettiği ‘Hayat Taksi’ vardı. Durak, Kubba ailesinin ilk resmi olarak kurduğu taksi durağıydı.Uzun süre Vadullah, Mahfuz, Orhan ve Ayhan Kubba kardeşlerle taksicilik yaptılar. Hayat Taksi şimdiki Cumhuriyet Meydanı’nda Merkez Çay evi’nin yerindeydi. ‘Hayat Taksi’ işini bilenlerden oluşurdu. Taksi durağında 56 model ‘Chevrolet İmpala’ marka suna başı yeşili beyaz tavan rengiyle, bir beşik gibi sallanan yumuşak amatisörleriyle bir gemi gibi geniş ve rahat olan bu araçlarına gözleri gibi bakarlardı. Duraklarının arkasında fazla yüksek olmayan duvar meydanı, demir yolu sahasından ayırıyordu. Duvarın üzerine monte edilmiş. İlan tahtasında o gün sinemalarda oynayacak filmlerin afişleri asılırdı. Duraktan az ilerde faytoncular beklerdi kentin ilk meydanında faytonların tekerlek izleri, atların nal sesleri insanların içini titretiyordu. Çekici atların başında saman ve arpa ile dolu heybeleri olurdu. Batman’ın İlk motosikletle çekilen faytonu da buradaydı. O dönemler Batman'da 15-20 civarında fayton vardı. Durakları da meydandı. Faytoncuların görevi sitede oturan Amerikan kültürünü özümsemiş hanımefendi ve çocuklarını gidecekleri yere ulaştırmaktı. Zaten o dönem TPAO Site sosyal tesisleriyle ve yaşantısıyla küçük bir Amerika modeliydi. Merhum Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı, faytonlarda kullanılan çeki atlarının dışkı ve idrarının kötü görüntü ve kokuya naden olduğu gerekçesiyle Cumhuriyet Meydanı'nı faytonların durak olarak kullanmalarını yasaklamıştı.
MEYDANIN ETRAFI BOŞTU
Çarşı karakolunun etrafı boştu. Buraya Luna-park kurulurdu, çevreden içeri girilmemesi için demir çubuklardan yapılmış engeller vardı. Giriş paralıydı. İlerde otomotiv parçası satan bir dükkan vardı. Sahibi eski Vakfıflar Bankasının olduğu binanın yanındaki iki katlı bir evde yaşardı. Evinin yan tarafı umumi hamamdı. Bankalar caddesinin bir bölümünde derin çukurlar vardı. İlkbahar ve kış mevsiminde yağan yağmur ve eriyen kar suları ile göle dönerdi. Burada çizmesiz gezilmezdi. Ziraat ve İş Banka şubeleri kerpiç bir binada hizmet verirdi. Günümüzde ki Öncü Eczanesi’nin yeri o tarihlerde ‘Belediye binası’ olarak kullanılıyordu. Batman meydanında ilk kırtasiyecilik yapan esnaf Selehattin Turhan’dı Çırakları ise bugün yakınen tanıdığımız Serbest Koyuncu, Şevket Çelebi ve Hacı Cemil Coşkun’du.
MEYDANI KURTARAN BAŞKAN!
Bir dönem Cumhuriyet Meydanı, Çamur deryasıydı. 1984 yılında Ataullah Hamidi, Belediye Başkanı olunca, ‘Batman’ın hava ve suyunda kirliliğe’ neden olduğu gerekçesiyle TPAO’ya büyük miktarda para cezası kesti. TPAO ise para cezasını asfalt olarak Belediye’ye ödedi. Bu asfaltla meydan, çamurdan kurtuldu.Yine bu dönemde Batman’a toplu taşımacılıkta kullanmak üzere 3 adet Mercedes marka otobüs satın alındı.
Yıllardır Cumhuriyet Meydanı işsizlerin işyeri olmuştu. ‘Amele’ olarak ifade ettiğimiz emekçiler, sabahın ilk ışıklarıyla buraya gelir, çocuklarına ekmek parası kazanmak için gün boyu bekler.
İLK YÖNETİCİLER...
Batman’ın ‘İlçe’ sıfatıyla son Kaymakamı Ali Ülger’di. İlçe Emniyet Müdürü de Süleyman Başgör’dü. 16 Ekim 1990 tarihinde Cumhuriyet Meydanı’nda merhum Turgut Özal, İçişleri Bakanı Abdulkadir Aksu, Sanatçı İzzet Altınmeşe, Huri Sapan’ın katıldığı konserle Batman Türkiye’nin ‘72. İl’ydi. İlk Vali Tuncer Perçinler ve İlk Emniyet Müdürü Celalettin Cerrah’ın adı ve ünvanları bu meydanda duyurulmuştu.
