BURASI İLK BÖLGE BİNASI
Burası bir zamanlar TPAO ile Batman Rafinerisi’nin ortak kullandığı ‘TPAO Batman Bölge Müdürlüğü’ binası. DDY Batman Garı’ndan sonra kentte eski binalar arasında yer alan TPAO’nun ilk Bölge binasında görev yapan dönemin petrolcüleri, 1955 yılında çektikleri bu hatıra karede yer alanların çoğu aramızdan ayrıldı. Şimdilerde TÜPRAŞ Batman Rafinerisi tesisleri içinde kalan ilk ‘Bölge binası’ önünde hatıra kare çekenlerden Melih Genca, Selahattin Özkan, Rıfat Bayazıt, Abdurrahman Durukal, Selahattin Malkoç ve ‘Sait Amca’ diye hitap edilen Sait Şahankaya’dan geride bu kare kaldı. O tek katlı tarihi bina ise tam 65 yıldır ayakta. TPAO’da ilk Üretim Şefi ve Genel Müdür unvanı alan Rıfat Bayazıt, TPAO kuruluşunu şöyle özetliyor: “MTA’nın elinde iki petrol sahası vardı. Garzan ve Raman’da 4 eski sondaj makinesi vardı. İnşa ve montaj halindeki Batman Rafinerisi, sosyal tesisleri ve yardımcı servisleri devraldık. En önemlisi de MTA’nın Batman Bölgesi’nde çalışan jeologları, teknisyen, ustabaşı ve kalifiye işçileri olmak üzere yüzlerce işçi aldık. İlk görevim Petrol Üretim Servis Şefi ve Başmühendis idi. Sicil numaram ise 20 idi. Muavinim ise Selahattin Malkoç’tu.TPAO iyi bir çalışma sistemiyle işe koyuldu.”
MTA MALZEMELERİ TPAO’YA
Raman Dağı’nda petrolü keşfeden mühendislerden biri de merhum Abdurrahman Durukal’dı. TPAO Batman Bölge Müdürlüğü’nü bir süre vekaleten yürüten Durukal, MTA’dan TPAO’ya devir alınan malzemelerin Komisyon Başkanlığı görevini de üstlenmişti. Merhum Durukal, aylarca Raman ve Batman’da çalıştıklarını anlatıyor: “Bir cebimden alıp diğer cebime koyacağım o devir işleminde; bardaktan battaniye’ye, kuleden diğer malzemelere varan ne var ne yok hepsini saydık. MTA’dan Süleyman Oktay ve TPAO’dan da Gani Nazaran yanıma geldi. İkisi de iki kurumun Muhasebe Müdürü idi. Sanki TPAO’ya iltimas geçmişim gibi bir uygulamayla karşılaştım. TPAO’ya avantajlar sağladım diye hakkımda soruşturma açıldı ama bir şey çıkmadı.”
İLK GENEL MÜDÜR MAAŞI 2500 LİRAYDI
1954 Yılında Batman Rafinerisi Tesis Grup Başkanı ise Şehap Birgi idi. O yıllarda ABD’den gelen Hasan Göker, kurulan TPAO’da ücret skala düzenlemesini yapan petrol mühendisi. Aynı zamanda Batman Rafinerisi İlk Müdürlerinden olan Göker, ücret düzenlemesini şöyle anlatıyor: “Skalada en yüksek ücreti ayda 750 lirayla Şehap Birgi bey alıyordu. Diğer kurumları da kıyaslayarak, yüksek mühendislere ayda 1300 lira maaş belirledik. Skalada 10 düşey kademe vardı. Görevler tahsil, deneyim ve sorumluluk derecelerine göre yerleştirildi. Yatay kademeler ise 12 basamak olarak belirlendi, bu da liyakat zamları için kullanılacaktı. Genel Müdüre 2500 lira maaş ve 500 lira da makam tazminatı verilmesi uygun görüldü. Şahap Birgi bey bunu görünce, ‘Aman kimse görmesin’ dedi. Çünkü herkes o göreve aday. Celal Emre’nin siyasilerle arası iyiydi ama Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Şehap beyi tutuyordu. Skala işini uzun süre gizli tuttuk.”
“MİLLETVEKİLLERİNDEN DAHA FAZLA MAAŞ ALIRDIK”
Yıl 1955. Daha üniversiteden henüz mezun olmayan İlhan İrepoğlu’nun, TPAO’dan aylık aldığı maaş 980 liraydı. O dönemler bir Milletvekilinin maaş 725 lira idi. TPAO’nun ilk petrol mühendisleri arasında bulunan İrepoğlu, petrolcülerin aldığı ücretlere şöyle dikkat çekmiş: “TPAO’nun ilk kurulduğu yıllardı. 1955’te biz daha Üniversiteden emekli olmamıştık. O dönemler bana aylık 980 lira veriliyordu. Süreyya Ekim ise askerliğini yaptığı için 1080 lira maaş alıyordu. Bizden önce işe başlayanlara ise 1350 lira aylık maaş ödeniyordu. O zamanlar bir milletvekilinin aldığı maaş 725 liraydı. MTA’da çalışan Amerikan’dan gelen mühendisler 625 lira alıyordu. Karayolları 33 lira yevmiye ile bize yakındı. Batman’da çalıştığımız için yüzde 20 tazminat verilirdi. Kamplara gidildiğinde bu tazminat oranı yüzde 30’a çıkardı. TPAO’nun son dönemlerdeki ücret politikası bana göre yanlıştır.”
