BAYAR, 1934’TE İLK SONDAJ KUYUSUNDA
Tarih 13 Ekim 1934. Maden Teknik Arama'nın Türkiye'de ilk petrol sondajı yaptığı yer; Mardin-Batman İl sınırındaki Basbirin sahasıydı. Dönemin İktisat Bakanı ve eski Cumhurbaşkanlarından Celal Bayar, 1934 yılında beraberinde yabancı mühendisler de bulunduğu bir heyetle Basbirin sahasına çıkarma yapmıştı. Türkiye’nin ilk petrolcülerinden Cevat Eyüp Taşman, İhsan Ruhi Berent, Zonguldak Mebusu Ragıp Özdemiroğlu ile birlikte ilk derin sondajı yapan kuyuyu ziyaret edip ‘hayırlı olsun’ dileğinde bulunmuştu. İlk sondaj sahasında görev yapan petrol emekçileri ise Midyat-Estel’li eski sondörlerdi. İşte Bayar ve beraberindeki heyetin Basbirin sahasındaki hatıra karesi.
PETROLCÜLER İÇİN AHŞAP KONUTLAR
Bundan tam 87 yıl önce petrolcüler için Türkiye’de ilk sondaj kulesinin kurulduğu Midyat-Basbirin sahasında MTA, çalışan için modern bir kamp kurmuştu. Ahşap binaların da kurulduğu o kampta MTA’da ilk petrolcüler ile yabancı mühendisler vardı. Türkiye'de neredeyse 90 yıl öncesine dayanan petrol aramalarında tarih yazanlar, şimdi aramızda değil. İlk derin kuyuyu delecek sondaj makinesinin olmadığı dönemde Amerika'dan 44 bin liraya satın alınan kablolu ve buhara çalışan sondaj kulesi, ‘kara altın’ı bulmuştu. Rezerv yetersizliğinden sahayı terk eden petrolcüler için yapılan ahşap evler meşe ağaçları içinde harika bir görünüm oluşturmuştu. Midyat-Basbirin'i terk eden petrolcülerin ikinci adresi ise Maymune boğazı olmuştu.
POLONYALI MÜHENDİS DİNAMİT KURBANI OLMUŞTU
Polonyalı petrol mühendisi Samuel Russell, Türkiye'de ilk petrol arayan mühendisler arasındaydı. ‘Sondajçı başı’ lakabıyla bilinen Russell, Midyat-Basbirin, Meymuniye ve Raman Dağında çalıştı. Polonyalı Russell, Garzan-1 petrol sondaj kulesinde geçirdiği talihsiz bir kaza sonucu yaşama veda etmişti. Garzan kuyusunda sıkışan takımı kurtarmaya çalışırken, dinamitin patlaması sonucu konuk mühendis yaşama veda etmişti. Polonyalı mühendisin adı yıllar önce Garzan sahasındaki bir petrol kuyusunda yaşatılmıştı.
YOLLARI BATMAN’DA KESİŞEN İLK PETROLCÜLER
Türkiye'nin ilk petrol mühendis Cevat Eyüp Taşman ile Mehlika Taşman'ın yolları, 1940’lı yılların başında Batman'da kesişmişti. Maden Teknik Arama adına Amerika'da Paleontoloji bölümünü okuyan Mehlika Taşman, Türkiye'ye dönüşte ilk adresi; Batman olmuştu. Yılları Garzan ve Raman’da geçen Taşman, petrol üzerine yaptığı araştırmalar ve yayınladığı kitaplarla dünyada şöhret olmuştu.
DÜĞÜNLERİ RAMAN’DA YAPILMIŞTI
İlk petrolcü Cevat Eyüp Taşman ile Raman Dağı’nda evlenen Mehlika Taşman, evlilik öyküsünü şöyle anlatıyor; “Amerika'dan Batman’a yeni gelmiştim. Raman kampında bir gün dinlenmeden ‘Garzan’a gideceksin ve sondaj başlıyor’ dediler. Garzan 1 kuyusunda çalışmaya başladık. Raman’da barakada kalıyorduk. Yer topraktı ve üzerine hasır serilmişti. Odun sobası vardı. O zamanın koşuları böyleydi. Cevat beyle araziye çıktık. Aramızda yaş farkı vardı ama Cevat bey beni beğeniyordu. Annem ile Garzan’a gittiğimde bana evlilik teklifi etti ve bana söylediklerini unutamıyor; ‘Annen yanında olmadığı zamanlar bana emanettin. Annen şuan yanında olduğu için sana evlenme teklifi edebilirim. Aksi takdirde emanete hıyanet olurdu.” Düğünleri Raman Dağı’nda yapılan Taşman çifti, 1955 yılında TPAO’nun kurulmasıyla Batman’dan ayrılmıştı.
