BATMAN’IN İLK FIRINCILARI
1960’lı Yılların başında eski yerleşim birimi İluh Tepebaşı’na komşu olan mahalle; Çarşı ve Kısmet semtleriydi. Batman’ın ilk fırıncıları, daha çok 2’nci caddenin devamı olan Gök Taksi’nin bulunduğu güzergahta halkın ekmek ihtiyacını karşılardı. Petrol şehrinin eski fırıncılarından merhum Halil Tanık, sonradan soyadını değiştiren kardeşi Şükrü Tok ile İluh’ta 1940’lı yıllarda Nahiye Müdürlüğü’nü yapan Ahmet Kayhan’ın, 2 katlı evinin altında ‘Rekabet fırını’ açmıştı. O dönemler 1 kilo ağırlığında ekmek üreten ilk fırıncılar, Karadeniz bölgesinden getirdikleri ekşi maya ile tadına doyum olmayan ekmeği hazırlardı. Çevreciliğiyle bilinen fırıncılar, helva-tahin ve zeytin kutularında yetiştirdikleri ‘süs’ bitkilerine gözü gibi bakardı. Batman’ın eski nahiye müdürü Kayhan’ın evinin zemin katındaki ‘Rekabet Fırın’ işletmecilerinin 60 yıl önce çektiği bu karede yer alanların çoğu hayatta değil.
1990’DA FIRINCILIĞI BIRAKTI
Batman’ın ilk fırıncılarından 75 yaşındaki Şükrü Tok, 1990 yılına kadar Atatürk Parkı karşısında Sefa Fırın İşletmeciliğini yaptı. Ağabeyi Casim Tok’la, Batman’da unlu mamulleri üreten Tok kardeşler, petrol kentinde iz bırakan iş insanlarıydı. Şükrü Tok, Batman’daki eski fırıncıların tatlı rekabet içinde oldukları yılları şöyle anlatıyor; “1960’lı Yıllarında başında TPAO ve Rafineride 7000’e yakın işçi çalışırdı. Batman’ın manav ve bakkallarının çoğu Ankaralıydı. Bir kamyon unu 2 günde tüketirdik. 24 Saat süreyle çalışırdık, ekmek talebini karşılamakta zorlanırdık. Karadeniz Bölgesi’nden gelen ekşi maya ile ekmeğin tadı bir başka olurdu. Batman’da iki elin parmak sayısından az fırın vardı. Emmo Nadir Kubba’nın Hayat Ekmek Fabrikası, Seydan, Uğur, Saray, Lale ve Artvinli Abit Dilekçi Usta’nın fırını vardı. 1990 öncesine kadar Sefa Ekmek Fabrikası’nın işletmeciliğini yaptık. 1990’nın başında da dört fırının makinelerini söktük, hurda fiyatına sattık. Ne eski maya ne de eski kaliteli buğday kaldı.”
PETROL EMEKÇİLERİN DİNLENDİKLERİ MEKAN
Bu kare; 1968 Yılında DDY peronu karşısındaki Urfalı lokantasında çekildi. Urfalı restoran’ın ilk işletmecilerinden Şanlıurfalı Mustafa Yeşilnacar’dı. Hafta sonları petrol emekçileri ile esnaflar, Urfalı lokantasındaki sazlı-sözlü, cümbüşlü etkinlikleri kaçırmazdı. Mustafa Yeşilnacar’dan sonra oğlu Bakır Usta ile merhum Behçet Özek ve Emin Çoban da uzun süre Urfalı’nın işletmeciliğini üstlenen simalardı. Haftanın yorgunluğunu Urfalı’da atan eski petrolcüler ile iş insanları, küçük sanatçıları da dinlerdi. İşte Batman eski Esnaf Kefalet Kooperatifi yöneticilerinden ve kırtasiyecilerden Serbest Koyuncu, eski fırıncılardan cümbüş çalan Şükrü Tok ve TPAO emekçilerinden Yavuz Şendur’un aralarında bulunduğu petrol emekçilerinin bir hafta sonunda dinlendikleri Urfalı’dan siyah-beyaz kare.
EĞİTİMCİLERİ DİNLEYEN BAKAN
1969-1977 Yılları arasında Milletvekilliği yapan Mehmet Nebil Oktay, kısa bir dönem de İmar ve İskan Bakanlığı da yaptı. Batman’ın Siirt’e bağlı olduğu yıllarda da petrol kentine sık sık konuk olan Oktay, 1970’li yıllarda Öğretmenevi’nde dinlediği eğitimciler arasında Batman’ın ilk terzilerinden Talat Çengel ve ilk fırıncılarından Şükrü Tok da vardı. Bir zamanların ünlü politikacısı Oktay, 1995 yılında yaşama veda etti.
DÖRT AYRI MESLEĞİN BAŞARILILARI
Batman’ın ‘Belde’ ve ‘İlçe’ olduğu dönemde alanlarında başarılı olan dört sima bir arada. 1960 Yıllarda Batman’ın ilk kuyumcularından Sıtkı Koyuncu, ilk market işletmecisi Behçet Güre, Akyürek Mahallesi’ndeki ilk akaryakıt istasyonu sahibi Bedri Toprak ve Batman’ın ilk fırıncılarından Casim Tok, 1971 yılında Antalya gezisinde çektikleri hatıra karede; akaryakıt istasyonu sahiplerinden Toprak hayatta değil. Bu dört sima bir dönemler Batman’ın saygın iş insanlarındandı. Koyuncu, Güre ve Tok, şimdilerde Batman dışında yaşıyor.
