*Bundan 60 yıl önceydi. Batman’ın tek meydanı olan Cumhuriyet alanında 5-6 taksi durağı vardı. Taksi duraklarında araç sayısı 20’yi geçmezdi. 70’li Yılların başında Petrol Taksi Durağında taksicilik yapan iş insanı Kenan Konaç, taksi duraklarının artmasıyla faytoncuların mesleği terk ettiğini söylüyor. Konaç; “70’li Yıllarda Batman’da kalbi meydanda atardı. Taksi sayısı da 20’yi geçmezdi” diyor. *Batman’ın ilk Bayındırlık ve İskan Müdürü ve eski Belediye Başkanı A.Kadir Tatar, TPAO’dan emekli olan babası merhum Ahmet Tatar’ın, 70’li yılların başında Cumhuriyet Meydanında ‘Petrol Taksi’ durağını satın aldığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Merhum babamın satın aldığı durakta Murat 124, Renault ve Chevrolet marka taksiler vardı. Site’ye yolculuk 2.5 liraydı. Eski SSK Hastane bölgesine ise taksiler 5 lirayla sefere çıkardı.” MEYDANIN İLK TAKSİCİLERİ Batman’ın ilk Bayındırlık-İskan Müdürü ve 1990 yılı öncesine kadar da Belediye Başkan Yardımcılığı yapan Abdulkadir Tatar, üniversiteyi yeni bitirdiği yıllardı. Petrol kentinde ilk mühendislik bürosunu kurmaya hazırlandığında, TPAO Batman Bölge Müdürlüğü Garzan kampında ustabaşı olan babası Ahmet Tatar’ın sürpriziyle karşılaşmıştı. Merhum babasının aldığı Murat 124 taksiyle yolunu tuttuğu ‘Petrol Taksi’ Durağı’nın işletmeciliğinden de sorumluydu. “Her gün durakta yolcu taşıyan taksilerden 6 lira alırdım” diyen Tatar, 70’li yılların ‘kent içi toplu taşıma’ işini anlatıyor: “70’li Yılların başında Cumhuriyet meydanında Petrol Taksi, Hayat Taksi, Kent Taksi, Tufan ve Seç Taksi durakları vardı. Bir de eski ‘Devrim okulu’ diye bilenen Mehmet Akif ilkokulunun bitişiğinde ‘Gök Taksi’ durağı bulunuyordu. Bizden önce ‘Petrol Taksi’ durağını başkası işletiyordu. Babam, TPAO’dan emekli olduktan sonra bu durağı satın aldı. Ahşap kulübeden yapılı taksi durağımızda Murat 124, Renault ve Chevrolet marka taksiler vardı. Taksi durağını çok seviyorduk. Diyarbakır’da da Sur taksi ile anlaşmamız vardı. Diyarbakır’dan gelen yolcular taksilerimizle Batman’a gelirdi.” 1955’te TPAO’nun bulunduğu Site Mahallesi’nde petrolcü yöneticiler ile konukların Ankara’dan peş peşe gelmesiyle kentin o dönemlerinde taşıma işinin faytoncular ile iki elin parmak sayısı kadar olan taksiler sağlıyormuş. KENTİN TEK MÜHENDİSİYDİ Abdulkadir Tatar bir yandan babasına ait taksi durağına bakarken, bir yandan da mühendislik bürosunda proje çizerdi. Cumhuriyet Meydanındaki Gör pasajındaki ‘Ar Mühendislik’ bürosunda proje çizen Tatar, 1975 ila 1980 yılları arasında kentin de tek mühendisiydi. 1970’li Yılların ortalarında TPAO’nun ambar bina ihale işini, taksi duraklarında görev yapan iş insanı Kenan Konaç ile üstlendikten sonra Kadir Tatar, artık yöneticiliğe giden yolda ilerlemişti. 1984 Yılında Batman Belediyesi’nde Başkan Yardımcısı, 1990 yılında da Batman’ın ilk Bayındırlık ve İskan Müdürü olmuştu. “FAYTONCULUK, TAKSİLERE YENİK DÜŞTÜ” Taksicilik mesleğine 1970’li yıllarda Kadir Tatar’ın merhum babası Ahmet Tatar’a ait ‘Petrol Taksi’ Durağında başlayan iş insanı Kenan Konaç da o dönemlerde faytoncular ile taksiciler arasındaki rekabete dikkat çekiyor: “O zamanlar taksicilik yapanlar terzi, berber ve giyim mağazaları arasında mekik dokurdu. Çünkü, Batman’a üst düzey petrolcü bürokratlar gelirdi. TPAO’nun Sitesi’ne yolcu götüren taksici giyimine, tıraşına ve elbisesine dikkat ederdi. Meydanda toplasanız, 20 taksiyi geçmezdi. Batman’da taksiler artınca da yavaş yavaş faytonculuk da tarihe karışmış oldu.” “Batman, 70’li yıllarda kabuğuna sığmayan bir kentti” diyen iş insanı Konaç, o yılları şöyle özetliyor: “TPAO’nun bulunduğu Site Mahallesi’nin yanı sıra çevre il, ilçeler ile köylere de yolcu götürüyorduk. Cumhuriyet meydanı çok hareketliydi. Şehrin kalbi bu alanda atardı. Kent içinde yolculuk yapanlardan 2.5 lira alınırdı. Diyarbakır’a 5 yolcunun ücreti 120 lirayı buluyordu. Kişi başı Batman’dan Diyarbakır’a yolculuk 20 lira idi.” 67 BİN LİRAYA TAKSİ SATIN ALDI Askerlik sonrası taksilik mesleğine başladığında satın aldığı ‘Renault’ marka aracını 67 bin liraya satın almış iş insanı Kenan Konaç. 2500 Lira taksitle ilk aracının taksitlerini 10 ayda ödemiş Konaç. “70’li Yıllarda meydandaki otomobiller ile TPAO’nun servis araçları dışında Batman’da araç yok denecek azdı” diyen Konaç, şunları ekliyor: “O dönemler Batman’ın belki de altın yıllarıydı. Batman, çok hareketliydi. Biz de işimizi seviyorduk. Faytoncularla aramızda müthiş bir rekabet vardı. Teknoloji gelişti, araç sayısı arttı. O eski faytonculuk mesleği de kalkmış oldu. Hiç unutmuyorum; Belediye Başkanı merhum Mustafa Ramanlı, mezbahane binasını Batman çayı kenarında yapmıştı. Müteahhitliğini de Lazgin Çabuk üstlenmişti. Biz Cumhuriyet meydanında o binayı gördüğümüzde ‘Ne kadar da yüksek binaymış’ derdik. Yokluk da gördük, rahat bir dönemi de yaşadık. Tabiri caizse biz iki dünya gördük…” Gazeteciliğe başladığım 1970’li yılların ortalarında ilk gazeteci merhum Haluk Yargıcı’nın gazetesinin olduğu çıkmaz sokak olan Tosun çay evi pasajı ile yine ilk matbaacılardan merhum Abbas Koyuncu’nun ‘Güven Matbaası’nın olduğu merkez karakolu arka sokağından Cumhuriyet Meydanı’ndan geçerken, taksiciler ile faytoncuların ‘yolcuları’ adreslerine ulaştırmak için nasıl tatlı bir rekabet içinde olduklarını dün gibi anımsıyorum. Farklı meslek sektörlerinde 50-60 yıl öncesinde bu şehre hizmet verenlerin hayat hikayeleri hüzünlendiriyor bizleri. 1940’larda bulunan ‘Kara altın’ farklı isimleri, farklı hikayelerle yıllardan bu yana örnek simaları günümüze taşımıştır. Batman’ın ilk meydanı Cumhuriyet alanını her gördüğümde eski emekçiler düşer aklıma…