* ‘Çayüstü’ diğer adıyla (Beda) köyü, Dicle nehrinin sıfır noktasında. 32 Yıl önce bir Kurban Bayramı arifesinde dönemin Batman Kaymakamı merhum Ali Ülger ile birlikte o köydeydik. Mağarada yaşayan ailelerin sorunlarını dinlemiştik…

*Batman’ın ‘İlçe’liğe veda etmesinin üzerinden tam 32 yıl geçti. Dicle kıyısındaki o köyde oturanlar hala yol, altyapı ve su sorunu yaşıyor. Doğdukları mağarada yaşamlarını sürdüren yaşları 80 ila 87 arasındaki Hasan, Sabri ve Süleyman Ekinci, dert yanıyordu: “Tam dört kuşak bu mağaralardan geçti. Sorunlarımızda değişen bir şey yok…”

DİCLE KIYISINDAKİ KÖY…
Dicle nehrine sıfır noktadaki Çayüstü (Beda) köyüne 1988 yılında gitmiştim. O dönem Batman’ın son Kaymakamı Mersin-Tarsuslu merhum Ali Ülger’di.

Yine bir Kurban bayram arifesiydi… Kaymakam Ülger, ‘Renault’ marka aracıyla şoför Ramazan Usta ile beni köye götürmüştü. Batman’ın ‘Mağara köyü’ diye Hürriyet Gazetesi’nde arka sayfada yer bulan o ‘Yok’lar köyü olarak bilinen Çayüstü’ndeki sorunlara dikkat çekmiştim.

Batman Kaymakamlığı’nın eski ‘Renault’ marka aracı yokuşları çıkmakta zorlanıyordu. Motoru ısınınca da araç durmak zorunda kalıyordu. Gençtim ama Kaymakam Ali beyin yaşı bir hayli ilerlemişti. Yürümekte zorlanıyordu, o aracın bile geçmekte zorlandığı köy yolunda…

Güçlükle o köye ulaşmıştık. Herkes bayram hazırlığı yaparken, Kaymakam Ülger ile o köyün sorunlarını yerinde görmeye gitmiştik. Köylüler, karşılarında Kaymakamı görünce dertlerini de bir bir anlatmaya başlamışlardı.

40’a yakın aile mağarada yaşıyordu... Elektrikleri vardı ama yolları stabilizeydi. İçme suları yoktu. Altyapı sorunları diz boyu idi… Mağarada yaşamak zorunda kalan o aileleri dinleyen Kaymakam Ülger, “Biraz sabır” diye teselli ediyordu…

BİR ÖMÜR MAĞARADA GEÇTİ
Doğup büyüdükleri mağaralardan ayrılmayan Hasan, Süleyman ve Sabri Ekinci, mağarada tam dört kuşağın geçtiğini söylüyor.

Devasa mağaranın dibinde ‘Çayüstü Muhtarlığı’ yazılı tabela yıllara meydan okuyor. Şimdi ki Muhtar Mesut Ekinci’nin babası da uzun yıllar bu mağarada yaşamış ve o mağaranın bir bölümünü muhtarlık ofisine dönüştürmüş. Muhtarlığın bulunduğu o eski mağaranın girişinde kayadan yapılı koltukta, genelde misafirler ya da yaşlılar oturuyor.

Yıllarının geçtiği 14 no’lu mağaradaki yaşamı Hasan Ekinci anlatıyor:
“86 Yaşındayım, beş çocuğum var. Çocuklarım evlendi. Ben ve eşim köydeyiz. Tam dört kuşak bu mağaradan geçti. Bize yeni yerleşim biriminde 40 konut yapıldı. 140 metrekarelik konutlar oldukça modern. Konutlar bize 100 bin TL'ye mal oldu. Taşınmaya başladık, fakat ne elektrik ne su ne de yol var. Bir ayağımız mağaradaki evde. Diğer ayağımız da yeni konutlarda. Biz mağarada büyüdük. Ömrümüz orada geçti. Eskiden elektrik yoktu. Mağara ortasında ocağımız yanardı. Yemek orada pişerdi. Çıra lambalarla mağaralar aydınlatılırdı. Çiftçilikle geçimimizi sağlardık. 1950'li yıllara kadar Batman yoktu. 1950’den sonra değirmen için Batman’a, at ve eşeklerin sırtında buğday götürürdük. Çileli bir yaşam vardı o dönemler ama mutluyduk...”

87 Yaşındaki Süleyman Ekinci de mağaradan kopmuş değil. Dört çocuk babası Ekinci, ömürlerinin yol çilesiyle geçtiğini söylüyor: “Batman’a yakın köylerindeniz. Kantar Köprüsü bize yakın ama köyümüzün yolu bildim bileli böyle. Toprak kaya ve stabilizeden oluşan bu yola zorunlu olmadıkça kimse girmek istemiyor. Yıllardır bu yol yapılacak diye bekledik, durduk. Bize yeni konutlar yapıldı fakat ömrümüzün geçtiği mağaraları da birden terk edemiyoruz...”

ÇAYÜSTÜ’NE YENİ YERLEŞİM BİRİMİ
Dicle Nehri kıyısındaki Çayüstü köyüne şimdi de alternatif bir yerleşim birimi yapılmış.

Raman Dağında petrol kuyularına yakın olan bölgede modern bir köyün temelleri atılmış… 40 Konutun yapıldığı köyde her bir yeni konutun maliyeti ise 100 bin TL'ye mal olmuş köylülere…

140 Metrekarelik konutlara uzaktan bakılınca; Bodrum konutları gibi karşınızda duruyor.

Havadar yerde yapılan konutlara giden yol tamamen stabilize.

Batman’a 16 kilometre uzaklıktaki bu köy yolunun, TPAO’nun Raman dağındaki asfaltlı yolla bağlantısı için 5 kilometrelik bölüm stabilize vaziyette. Yeni yerleşim biriminin elektriği yok, suyu yok ve altyapı sorunu da diz boyu.

26 Yıldır muhtarlık yapan Mesut Ekinci, bazı köylülerin konutlara yerleştiğini söylüyor ve ekliyor: “Tam 9 aydır elektriğin köyümüze verilmesini bekliyoruz. Köy yolumuzun asfalt ihalesi yapıldı. Şimdi de yolumuzun asfaltlanmasını bekliyoruz. Su başta olmak üzere altyapı sorunları var. Yeni yerleşim alanına büyük umutlarla geldik ama bize vaat edilen sorunların çoğu çözülmedi. Bu nedenle köyümüzün çoğu mağaradaki evlerde yaşamlarını sürdürüyor…”

Çay üstü köyünde önemli simalar yetişmiş. Çocukluğu Çayüstü’nde geçen emekli Albay Sait Ekinci de bu köyden her gün Batman’a gelip eğitimini aksatmadan sürdürmüş.

Çayüstü dört mevsim de güzel…
Bazı yerel sanatçılar, klip çekimlerini Dicle kıyısına komşu Çayüstü’nde çekiyor. Özellikle bahar mevsiminde doğa harikası o güzelim köy ne yazık ki kaderine tek edilmiş.

Kısacası; 32 Yıl önce gördüğüm o köyde değişen bir şey yok, manzara aynı. Değişimin fotoğrafı ise yeni yerleşim birimine yapılan modern konutlar.