*Günümüzde halen ‘1. ve 2’nci Caddeler’ diye bilinen petrol şehrinin çekirdeği olan Cumhuriyet alanı ve çevresindeki eski işyerlerinde esnafların bir bölümü şimdilerde aramızda yok, bazıları da çoktan terk etti şehri. Şengünler, Güneşler, Kayhanlar, Biçiciler, Gör, Öncü, Çankaya, Japon ve Paris iş merkezleri ile tarihi meydanın çevresinde örnek tüccar, esnaf ve işadamları vardı. 1960 ve 70’li Yılların Batman’ın o eski çarşısı cıvıl cıvıldı, o farklı mesleklerdeki mekanlardan yükselen seslerin yerini şimdilerde sessizlik aldı…

*Özel hastanelerin olmadığı 1990’lı yılların öncesinde Cumhuriyet meydanı çevresindeki  iş merkezlerinde doktorların özel muayenehaneleri vardı. Eski doktor ve uzmanlar, hastaları ücretsiz muayene ederdi. DDY peronu çıkışında ulusal gazetelerin dağıtım merkezi ‘Gülsever’ kardeşlerin işlettiği peron bayisinden kimler gazete ve mecmua almıyordu ki? O alanın çevresindeki eski otellerin sayıları da şimdilerde bir elin parmak sayısı kadar azaldı…

MODERN MEKANLAR
ESKİNİN YERİNİ DOLDURAMAZ
Cumartesi günü LGS için sokağa çıkma yasağının uygulandığı Batman’da da 6 saat süreyle sessizlik vardı, biz de o tenha manzaradan fırsat bulup birkaç saatliğine de olsa petrol kentinin çekirdeğini oluşturan eski çarşı merkezini turladık.

Adını ilk petrol dağından alan ve bir zamanlar Batman’ın efsane Belediye Başkanı merhum Mustafa Ramanlı’nın oturduğu Raman Mahallesi’nden yol alıp ilkokulu okuduğum Cengiz Topel eğitim yuvasının hemen karşısındaki alan gözüme ilişti. Sinan köyünün eski kanaat önderlerinden merhum Mehmet Karatay’ın evinin bahçesinden yıllar önce kana kana içtiğim o buz gibi suyun aktığı kaynak çeşmesinin yerinde beton yığını vardı. Okulun çevresinde tek-tük kerpiç, yarı betonarme binalar da Batman’ın 1960 ve 70’li yılların evleri anımsatıyordu bize. Kim bilir o evlerde ne anılar yaşandı? O eski yapıların sahipleri çoktan terk etmiş o mahalleyi. Bazıları modern semtlerde bazıları ise batıya göçmüş.

Yıllarca oturduğu Meydan Mahallesi’ni terk etmeyen ve bu şehrin ilk petrol emekçilerinden merhum Halil Bayram’ın ortanca oğlu TPAO emeklisi Ali Bayram ile eski Raman sinemasının olduğu kavşağa doğru yürüdük. Eski sinemanın olduğu devasa iş hanı önünde, petrol kentinin eski sinema günlerine daldık bir ara.

Raman Sinemasının giriş kapısında Belediye eski ünite müdürlerinden emekli Bayram Sayın’ın bilet kestiği gişe önünde sinemaseverler kuyruk oluştururdu. Siyah-beyaz televizyonun olduğu dönemlerde sinema gençlerin adresi olurdu… Eski sanatçılardan merhum Erol Taş, Baki Tamer ve kötü rollerin oyuncusu ‘Arap Celal’ gibi bazı sanatçıların da konuk olduğu Raman Sinemasının dili olsa da dünü anlatsa. Bir zamanların eski çarşı merkezindeki şata-fatlı gazino-pavyon gibi mekanların yerinde şimdilerde yeller esiyor.

Batman’ın efsane Belediye Başkanı Mustafa Ramanlı'nın yaptığı ilk sebze ve meyve halinin içinden geçerken, bu şehrin ilk komisyoncu esnaflarının sesi bir an kulaklarımda çınladı, durdu. Eski halıcı İhsan Doğantay‘la göz göze geldik. O da mesleği terk edeli yıllar olmuş ama eski mekanları arada bir turlayıp nostalji yapmaktan da geri kalmıyor. Bir zamanlar bu şehrin sebze-meyve ihtiyacını karşılayan o esnafların bazıları hayatta değil, kimileri de batı illerinin yolunu tutmuş. O eski mekanlar ise yıllara direniyor…

NEREDE O TARİHİ MEYDAN
Soluğu aldığımız Cumhuriyet meydanında bir değişmeyen yer; Yusuf Gör'e ait iş merkezi.

O iş hanının hemen girişinde merhum Serbest, Cesur ve hala İstanbul’da yaşamını sürdüren Hasret Koyuncu kardeşlerin, yıllar önce kırtasiyecilik yaptıkları o mekan gözümün önünde canlandı bir anda. Biz de öğrencilik yıllarımızda kırtasiye malzemelerimizi o mekandan aldırdık.

Ya o tarihi meydanda genel ve yerel seçim arifeleri öncesinde halka hitap eden eski Parti liderlerinden Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan, Turgut Özal, Muhsin Yazıcıoğlu ve Aydın Menderes'in konuşmalarını hatırlamamak mümkün mü? Bu liderlerin hiç biri aramızda değil. Mekanları cennet olsun.

Eski Başbakanlardan Yıldırım Akbulut, Tansu Çiller, Mesut Yılmaz ve nice siyasetçinin buluştuğu bu şehrin ilk meydanı; renk cümbüşünü andıran olağanüstü bir senfoni orkestrası gibiydi. Tam 30 yıl önce ‘İl’ olan  Batman konserine renk katan İzzet Altınmeşe ve Huri Sapan'a o tarihi meydan dar gelmişti.

TİCARETTE NABZININ ATILDIĞI YERLERDİ
Petrol kentinde bir zamanlar ticarette; nabzının attığı iş merkezleri Biçiciler, Kayhanlar, Güneşler, Şen, Japon, Beyrut, Paris, Çankaya, Gör, Akın ve Öncü iş merkezleriydi. Elma Sokağı ve yanı başındaki Midyat garajında bu kentte ilk Esnaf ve Kefalet Kredi Kooperatifini kuran merhum Necati Arıkan, ilk Ticaret Sanayi Odası’nı oluşturan merhum Mahmut Ortaboy ve uzun yıllar BATSO Başkanlığı yapan merhum Mehmet Teymur... Bu isimler hiç unutulur mu?  Midyat Garajı’nın hemen gerisindeki eski hamam sokağındaki cümbüş ustası Yılmaz Kurt da aramızdan ayrılalı yıllar oldu.

Adını ‘Banka’ şubelerinden alan ve bir zamanlar iğne atsan yere düşmez misali 2’nci caddeyi de banka şubeleri çoktan terk etmişti. O meydanda 2-3 banka şubesi kalmıştı. İki caddede de kimseye zararları olmayan ‘Bırako’ ile ‘Mare Reş’ lakaplı halk filozofları da çoktan ebediyete göçmüştü.

Alanın hemen karşısında  şehirler arası otobüs firmaların bilet satış ofislerinin yerlerini de şimdilerde gelin-çeyiz evleri ve de küçük büfeler almış.

Matbaacılık yıllarımın geçtiği eski Polis Merkez karakolunun sokağındaki ‘Ağır ağabey’lerin mekanı olan ‘Kasap Nuri’, ‘Gırgo Ahmet’ ve Ebedin Satıcı ile çevresinin renk kattığı Jetpa Kıraathanesi en sessiz dönemini yaşıyor. Kentin ilk matbaacılarından merhum Abbas Koyuncu'nun, Güven Matbaasının bulunduğu o eski karakol sokağında merhum Enver Arslan ağabeyim, Veysi Uzunboylu ve Faruk Erten ile el dizgisiyle hazırladığımız matbuu evraklar ile gazete basımının yapıldığı el pedalını dün gibi hatırlıyorum. O sokaktaki 50-60 yıllık yapılar da ne kadar değişmişse de eski fiziki yapısından kopmamış.

CUMHURİYET CADDESİ MÜKEMMELDİ
1957 Yılında ‘İlçe’nin temelleri atıldığında  dönemin yöneticileri Belediye, Kaymakamlık, Hükümet Konağı ve Tarım teşkilatlarını iç içe yapmışlardı. Onlar petrol kentinin kalbi olan eski Cumhuriyet Meydanı ile çevresini aile bahçeleri ve yeşil alanlarla çevirmişti. Şimdilerde ise o güzergah devasa beton yığınına dönüşmüş. Cumhuriyet caddesinde nefes almak imkansız. İki katlı Belediye binası bahçe ve yeşil alanıyla harika bir yerdi. O bahçede dönemin Kaymakamı merhum Aydın Arslan ve Siirt eski Valisi Recep Birsin Özen ile röportaj yaptığımı dün gibi hatırlıyorum.

Belediye’nin hemen bitişiğinde ‘Kent oteli’ vardı.

1977 yılında ‘Nehir’ filminde rol alan Tarık Akan, Müjde Ar ve beraberindeki oyuncular, bu otelde konakladıklarında yer yerinde oynamıştı.

ESKİ KONAKTA GÖREV YAPANLAR
Günümüzde  ‘Meydan Ortaokulu’na dönüştürülen eski Hükümet konağı ve Kaymakamlık binasında  1980 ile 1990 yılları arasında görev  yapan Kaymakamlar da Valiler de oldu… Hayrullah Yıldız, Erdal Aksu, Metin Bey, merhum Aydın Arslan ve Ali Ülger Batman'ın son kaymakamıydı. 1990 ile 2000’li  yıllarında eski kaymakamlık binasında ilk Vali Tuncer Perçinler, Sami Seçkin, Zeki Şanal, Salih Şarman, Necati Develioğlu, Temel Koçaklar ve İsa Parlak görev yapan eski valilerdi. Hükümet konağı ve Kaymakamlık binalarının iç içe olduğu o eski yapılarda kalabalıklar eksik olmazdı. Mahkemeler, Hakim ve Savcı odaları da iç içe sayılırdı. O yoğun potansiyele rağmen İlçe ve İl teşkilatlarında arı gibi bir çalışma temposu vardı. Tarım Teşkilatı iki odalı binada Ziraat Fakültesi gibi çiftçilere hizmet verirdi.

Dört yataklı Öğretmenevi ve Halk Eğitim Merkezi de Hükümet Konağı karşısındaydı. Cumhuriyet Caddesi her yönüyle kentin en güzel güzergahıydı. 1988 Yılına kadar SSK Hastanesi ve Sağlık ocağı kente şifa dağıtırdı. O güzelim petrol kentindeki eski doktor ile uzmanlar, iş merkezlerindeki özel bürolarında haftada bir dar gelirli vatandaşlara ‘ücretsiz muayene’ hizmet’leri yerel medyanın manşetlerini süslerdi.

YILLARA MEYDAN OKUYAN PERON
Gülsever kardeşler, yıllardır Yaysat ve Gameda gibi tüm gazete ve mecmua-dergi vb. gibi süreli yayınları sattığı o peron bayiden kimler gazete almadı ki? İnternetin olmadığı dönemlerde gazete alabilmek için hemen her gün peronun yolunu tutan gazete tiryakileri vardı.

İşte bu mekan da yıllara direniyor.

Eski çarşı merkezine yolum düştüğünde; petrol kentinin temelinin atıldığı eski mekanlar ile tüccarların bulunduğu adresleri turlar, eski dostlarla nostalji yaşarım.

Yeni yerleşim alanlarının genişlemesiyle birlikte Batman'ın o eski çarşısındaki atmosfer yerini haliyle derin bir sessizliğe bıraktı.

Yeni alışveriş merkezleri ve modern binalar ne kadar çoğalırsa çoğalsın, o efsane petrol şehrini yaratan eski çarşının yerini dolduramayacaktır…

Kalın sağlıcakla…