*Ilısu Baraj gölü havzasında su seviyesi yükselince Batman’ın iklimi de değişiyor.  Tarihi Hasankeyf ilçesinin yanı sıra baraj havzasındaki eski yerleşim birimleri de aylar önce suyla buluştu. Baraj gölünün son noktası Diyarbakır-Batman il sınırındaki bazı köyler de su altında kaldı…

*70 Yıllık Sinan-Zilek DDY köprüsündeki DDY rayları da sulara gömüldü. Köprünün o mimari güzelliğini yansıtan beton bölümü su yüzeyinde kaldı. Yıllarca trenle yolculuk yaptığımız o köprüden artık ne yük trenleri geçebiliyor, ne de yolcu vagonları…

ZORAVA’DA MANZARA
Batman çayı ile Dicle nehrinin birleştiği Oymataş-Zilek sularının altından geçtiği Sinan-Zilek’e 70 yıl önce yapılan DDY köprüsü de artık tarih oldu.

80 Haneli Zorava köyünde oturanlar, gördükleri manzara karşısında şaşkınlığı gizleyemiyor.

Son 20 günde Ilısu baraj su seviyesinin eski yerleşim birimini yarım ada gibi su altında bırakmasına hayretler içerisinde izleyen bazı köylüler anlatıyor;

“Rüyamızda görseydik, köyümüzün bu manzarayla buluşacağını tahmin etmezdik. İstimlak paralarımızı aldık ama doğup büyüdüğümüz Zorava köyünün Ilısu barajı altında kalacağına inanmazdık. Bizlere köyümüzün su altında kalacağını söyleyenlere ‘şakayı bırakın’ derdik. Fakat su artık o eski köyümüzün sokaklarına kadar geldi. Köyün eski yolu ile DDY raylarının bir bölümünü de su altında bırakan barajın masmavi sularını görünce kendimizi sahil bir yerleşim biriminde hissediyoruz…”

Ilısu barajı suları sadece Batman’ın Zorava köyünü değil, Oymataş’ı da sular altında bırakmış. Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı Ağıl (Ancoline), Kopeli, Şahintepesi, Gri Demsı, Yukarı Zilek ve Aşağı Zilek gibi eski yerleşim birimleri de sulara teslim olmuş.

48 Yaşındaki Turan Saraykaya, doğma büyüme Zorava köyünden.

Çiftçilikle ailesinin geçimini sağlayan Saraykaya anlatıyor;

“İstimlak bedellerimizi aldık. Sular köye ulaşmadan DSİ ve baraj yetkilileri su altında kalan arazilerimize ekin yapılmaması için bir süre önce uyarıda bulundu. Bizim için yeni bir yaşam başlıyor. Umarız, bu baraj havzası çevremizdeki yeni yerleşim birimlerine hayırlı olur.”

TARİHİ KÖPRÜNÜN HAZİN SONU
1947 Yılında Raman Dağı’nda petrolün bulunmasıyla dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Başbakan Şemsettin Günaltay, Batman Rafinerisi için Diyarbakır’ın Bismil ilçesindeki DDY raylarının Kurtalan’a kadar uzatılmasını kararlaştırmıştı. Batman-Diyarbakır arasında en büyük ulaşım engeli iki suyun birleştiği Sinan-Zilek ile Oymataş bölgesindeki azgın sulardı.

Yaklaşık 70 yıl önce DDY rayları için yapılan tarihi köprü de artık Ilısu baraj gölü havzasında kaldı.

Su seviyesi son günlerde öyle bir yükseldi ki o tarihi köprünün ayakları ile DDY’nin eski rayları da sulara gömüldü. Eski ve yeni köprünün yan yana olduğu Ilısu Barajı havzasında müthiş bir manzara var.

Korona virüs nedeniyle yük trenleri dışında yolculuğun yapılmadığı şu günlerde Soğuksu (Zorava) köyünden tarihi köprüye bakıldığında mimari yapısıyla eşsiz güzelliği ile gerdanlık gibi suyun üzerinde duran o köprünün manzarasına doyum olmuyor.

Eski köprünün uzunluğu 600 metre civarındaydı.

Ramazan Başaran, çocukluğunda o köprüde çalışmıştı. Geçen yıl tarihi köprünün hikayesini Batman Çağdaş’a anlatan yaşayan tarih Başaran’ın anlattıkları belleğimizde;

“Çocukluğumda o köprüde çalışmıştım. Köprünün beton işlerinde çalışanlara su verirdim. Büyük güçlüklerle o köprü tamamlanmıştı. Hatta köprünün yapımında bazı arkadaşlarımız iş kazası geçirmişti.”

Yaşı 90’a dayanan Ramazan Başaran amcanın, Sinan-Zilek köprüsü ile ilgili ilginç anıları da var. O eski köprüyü gerdanlık gibi su yüzünde görürken, bir anda Ramazan amcanın anlattıkları geldi aklıma .

Çocukluğumuzda sayısız kez trenle yolculuk yaptığımız Bismil ve Diyarbakır’a gidişlerimizde kara tren köprüye yanaştığında o uğultulu ses ve akarsuyunun meltemsi havasını hiç unutmuyorum.

Kısacası, Ilısu baraj havzası alanında kalan eski köprü ve yollar artık bir bir yerini yeni güzergahlara bırakmış.

KÖYÜN ESKİ YOLU
2000 Yılı öncesinde Batman’ın örnek köyü olan Soğuksu (Zorava) eski yerleşim birimindeki 50-60 yıllık ağaçlar da sulara gömülmüş. Eski muhtar Ramazan bey’in evinin bulunduğu bahçe ve sayısız ağaçlar da suda kaybolmak üzere.

Misafirlerini her sebze ve meyvenin yetiştiği bahçede ağırlayan eski muhtar Ramazan beyin evinin bulunduğu köy yolu da çoktan su altında kalmış. Su seviyesinin henüz yükselmediği yerlerde eski yol güzergahını kullanan bazı köylüler konuşuyordu;

“Eski yapılarda tek-tük eşyamız kalmıştı. O eşyalar için son kez eski yerleşim birimimizi turladık. Yolun bir bölümünden geçerken, diz boyuna kadar paçalarımızı sıvadık ve eski günler film şeridi gibi gözümüzün önünden geçti.”

Özetle; Batman’ın Soğuksu diğer adıyla ‘Zorava’ diye bilinen köyün kaderi de tıpkı Hasankeyf gibi. Şimdilerde yarım ada şeklinde sulara gömülen köy de minare dışında tüm yapılar kaybolacak gibi…