Barış Arslan *Türkiye’de ilk rafinerici Polonyalı mühendis Mankiyeviç’tir. Maymune Boğazında kazanı ufak rafineride basit işlemler yapılırdı. Sonradan bu rafineri sökülüp Batman’a getirilmişti. Etrafı tel örgülerle çevrili ilk rafineriye, sigara ile girilmemesi için dönemin yabancı mühendisleri yerlileri sık sık uyarırlardı. Maymune Boğazındaki ilk rafinerinden bir kesit fotoğraf. İLK RAFİNERİCİ POLONYALIYDI Türkiye’de ilk Rafinerici Polonlayı mühendis Mankiyeviç’ ti. Maymune Boğazında kazanlı ufak Rafineride basit işlemler yapılırdı. 1941 Yılında kurulan o ilk rafineri daha sonra sökülüp şimdi ki Batman Rafinerisinin olduğu alana getirilmişti. Polonyalı Mankiyeviç, ilk petrolcülerden Hasan Göker’le, Amerika’da bir süre beraber çalışmıştı. Göker, o yılları birkaç cümle ile şöyle özetlemiş: “Polonyalı mühendis Mankiyeviç çok iyi bir adamdı, güzel de Türkçesi vardı. Öğle yemeklerine beraber çıkardık. Bana hep Türkiye’yi ve buradaki insanların sıcaklığını anlatırdı. Küçük rafineriye geldiğimde Hayrettin Bezmen, Turgut Öymen, Sermet Alpargun havaalanı inşaatında kontrol mühendisi idi. Şemsi Ağar ise Rafineri müdürüydü.” RAFİNERİCİLER, BU TESİSTE UZMANLAŞTI Türkiye’nin ilk gazetecilerinden Niyazi Acun, 1941 yılında görüntülediği Maymune Boğazı’ndaki ilk rafineriyi şöyle özetliyor: “Etrafı tel örgülerle çevrilmiş olan küçük Rafineri 8 saat süreyle 10 ton ham petrol işleyebiliyordu. Rafineri tesislerine girdiğimizde Polonyalı rafineri uzmanı Mankiyeviç, sigaralarımızı söndürmemizi rica etti. Raman’daki 8 ve 9 nolu kuyulardan alınan petrol sarnıçlı kamyonlarla getiriliyordu. Rafineri tesislerine 300 metre uzaklıktaki tanklara boşaltılıyordu. MTA’nın Maymune Boğazına kurduğu küçük rafineri, rafineri uzmanları için bir laboratuardı. Raman’da çalışan bütün motorlu araçların benzini ve mazotu rafineri karşılıyordu.” 1942’DE TAM FAALİYETTEYDİ Yıl 1942. Türkiye’nin ilk küçük rafinerisi artık üretimdeydi. 1949 Yılında dönemin Başbakanı Hasan Saka, üretimdeki Rafineri hakkında brifing almak için Maymune boğazına konuk olmuştu. 1948 Yılında da Raman dağında incelemelerde bulunan dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Polonyalı rafinerici Mankiyeviç ve ilk Rafineri Müdürü Şemsi Ağar’dan aldığı bilgilerle, Başkent’in yolunu umutla tutmuştu. Dönemin Cumhurbaşkanı ve Başbakanları, petrol üretiminin arttırılması için her türlü imkânı eski petrolcülere sağlamıştı. PETROL DOLUM TESİSİ BÖYLEYDİ Raman8 ve 9 nolu petrol kuyularından çıkarılan petrol, sarnıçlı kamyonlarla küçük rafineriye getirilirdi. Dönemin petrolcüleri, ilkel koşullarda bile fedakarlık yapardı. Rafinerinin eski emektarlarından ilk Müdürü Şemsi Ağar, Gercüşlü Emin, İmam Günbattı, Mustafa Cam ve Cemil Kaptan, rampada sarnıçlı kamyonlara petrol boşaltım işi sürerken bu hatıra kareyi ölümsüzleştirmişlerdi.