KELEK İÇİNDE ATLARLA YOLCULUK
Burası 1930’lu yıllarda gürül gürül akan Dicle Nehri. O dönemler tarihi ilçe Hasankeyf’te Moğollar döneminde yıkılan 2.500 yıllık köprünün ayaklarının dibinde kelekler ve sallar taşımacılık yapılan ilkel araçlardı. Köprünün olmadığı dönemlerde Türkiye’de ‘Kara Altın’ın tarihini yazanlardan biri de Cevat Eyüp Taşman’dı. O, ekibindeki ABD’li petrol mühendisleriyle ilk petrol sondaj kulelerinin kurulduğu Basbirin ve Hermis sahalarına kelekle ulaşıyordu. Devasa keleklerin içinde atlarla yolculuk yapanlar arasında yer alan Taşman, yolların olmadığı dönemlerde de at sırtında Batman-Mardin İl sınırındaki Basbirin ile Hermis petrol sahalarındaki sondaj kulelerine giderdi. Dicle Nehri’nde o zamanların en büyük keleklerin birinde atlar arasında yolculuk yapan merhum Taşman’dan geride kalan kare.
ATLARLA SAHALARI DOLAŞAN PETROLCÜLERDİ
Bu fotoğraf karesi 1933’ün Ekim ayında çekildi. ‘Petrol Arama ve İşletme Dairesi’nin kurulmasıyla müdürlüğünü Cevat Eyüp Taşman’ın yaptığı ekipte; yer alan biri de ilk yabancı danışman Jeoloğ ABD’li Sidney Paige idi. Petrol Arama ve İşletme İdaresi’nin sadece 1 otomobili vardı. Görevli 3 kişi arazi taraması yaparken, Ankara’daki ofisin kapısını da kapatırlardı. O dönemler İluh köyü olan Batman’ın komşusu; Mardin’in kuş uçmaz kervan geçmez kırsalında araziye çıkan ABD’li Danışman Jeolog Paige, Savur ilçesi yakınlarındaki Pulk köyünde, kendisine eşlik eden dönemin Koruma Birliği Zabiti ile böyle poz vermişti.
PETROLCÜ TAŞMAN’IN EKİBİ
1933 Yılında kanunla kurulan ‘Petrol Arama ve İşletme İdaresi’nin ekibinde 1’i ABD’li mühendis olmak üzere 3 kişi vardı. Cevat Eyüp Taşman, ABD’li Prof Vonders Chmidt ve Muhittin Akkaya ile Güneydoğu’daki araziler ile Ankara arasında mekik dokurdu. Bu ekip, saha çalışmasını yaparken o zamanlar Mardin Valisinin makamının bulunduğu ‘Mor Gabriel Manastırı’nda bu hatıra kareyi çekmişti.
PETROLCÜLERİN BİR ARACI VARDI
1933 Yılında resmen kurulan ‘Petrol Arama ve İşletme İdaresi’nin o dönemler 1 aracı vardı, o da jipti. İmkanların kısıtlı olduğu dönemde bir otomobille ilk sondaj kulelerinin kurulduğu Basbirin-1 ve Hermis sahanlarında görev yapan yerli petrolcüler arasında İhsan Ruhi Berent de vardı. Büyük zorluklarla açılan Basbirin sondaj kulesinde yeterli rezerv bulunmayınca; ilk petrolcüler Hermis köyü yakınındaki sahaya yönelmişti. 1930’lu Yıllarda Petrol Arama ve İşletme İdaresi’nin jipi önünde kare çekenler arasında yabancı petrolcüler ile İhsan Ruhi Berent’ten geride kalan fotoğraf. Bu karedekilerin tamamı uzun yıllar önce yaşama veda etti.