Batman’ın çekirdeğini oluşturan 14 haneli İluh, petrol beldesinin en büyük mahallesiydi. İşte kara altının başkenti Batman’ın dününe dair dört karesi daha…
KARA TREN, FUEL-OİL’LE TANIŞMIŞTI
1940’lı Yılların başında tren seferlerinin başladığı Batman’da ülkenin ilk rafinerisi de bir ilki gerçekleştirmişti. O dönemin buharlı trenleri, ilk proje geliştiren de ülkenin ilk rafinerisinin başındaki yöneticiler olmuştu. Meymune Boğazı’ndaki küçük rafineride yıllarca Müdürlük yapan Şemsi Ağar, Devlet Demir Yolları’nın trenlerini ‘fuel-oil’ ile çalıştırmıştı. Benzin, motorin, gaz yağı ve asfalt ürünleri dışında fuel-oil’i de kara trenlere sattıklarını söyleyen ilk rafineri Müdürü Şemsi Ağar, anı kitabında şunları yazmış: “O zamanlar fuel-oili satmakta sıkıntı çekmedik. Kara trenleri fuel-oil ile biz buluşturduk. Ardından bu ürünün fabrikalarda da kullanmasını başardık. Bu başarılı çalışmayla dönemin yöneticileri tarafından ödüllendirilmiştik.” 1940’lı Yılların ortalarında küçük rafineri Müdürü Şemsi Ağar’ın ekibinde yer alan Necati Usta, Rauf Eren, Necmettin Danışman, Hamit bey, Oğuz Avdan, Nuri Çankaya, Mustafa Cam ve garaj amiri Necdet bey ile DDY Batman Garı’nda bu pozu vermişti.
ABD’LİLERİN GÖREVLERİNE SON VERENLERDİ
Batman Rafinerisi, 1955 yılında üretime start vermişti. ABD’li petrol mühendislerinin iki yıl süreyle rafineride çalışam zorunluluğu şartı getirilmişti. Rafineri işletmeciliğinin altıncı ayında yerli mühendisler, rafineriyi teslim almaya hazır olduklarını açıklamışlardı. TPAO Genel Müdürlüğü, bu karara inanmamıştı. Yerli mühendislerle birlikte 2 ABD’linin çalışmasına karar verilmişti. Üniversite mezunu İngilizce bilen yerli mühendisler Hasan Çil, Mustafa Solim, Hasan Göker, Alaattin Balcı, Nevzat Yıldırım ve Orhan Çolakoğlu, 1955 yılının ortalarında görevi ABD’li mühendislerden devralmıştı.
RAFİNERİ ÜRETİME BAŞLADIĞINDA BATMAN YOKTU
Tarih, 21 Ocak 1953. Ralph Parsons, ihale ve inşaatını üstlendiği Türkiye’nin ilk rafinerisi 1955 yılının ilk aylarında tamamlanmıştı. Rafineri üretime başladığında Batman diye bir kent yoktu. 15 Haneli İluh Köyü, rafineriye en yakın yerleşim birimiydi. DDY Batman Garı’na komşu olan rafinerinin stok tanklarından yakıt, DDY vagonlarıyla Batı İl’lerine taşınıyordu. O dönemlerde petrol ürünlerinin bir bölümü tankerlerle İstanbul-Dörtyol’a ulaştırılıyordu. Ülkenin ilk rafinerisi kurulduğunda Batman’ın çekirdeğini İluh Tepesi ile şimdiki Çarşı Mahallesi oluşturuyordu. Rafinerinin üretime başladığı yıllarda rafineri inşaatını yapan Parsons’un havadan çektiği fotoğraf karesi.
İŞTE RAFİNERİ İNŞAATINDAKİ İLK ARAÇLAR
1953 Yılının ilk aylarında ABD’li Parsons’un yapımını üstlendiği ülkenin ilk rafinerisi kurulduğunda; iş makinelerinin büyük bölümü yurt dışından getirilmişti. Önce stok tanklarını yapan Parsons, daha sonra rafinerinin kurulduğu alanda diğer ünitelerin de temelini atmıştı. Ülkenin ilk rafinerisinin inşaat projesi, 2 yıl gibi bir sürede tamamlanmıştı. 1960’lı Yılların başında Batman tecrübe rafinerisinin parçaları da sökülerek, yeni rafinerinin bazı ünitelerine eklenmişti. 71 Yıl önce Batman Rafinerisi’nin temeli atıldığında çevrede tek bir bina olmadığı gibi yerleşim birimi de yoktu.
