İLUH TEPESİNDEN SİTE’YE BAKIŞ
Yıl, 1969. Yer, İluh Mahallesi. İluh semtinin eski sakinlerinden ‘Silvanlı Mehmet’ lakabıyla bilinen Mehmet Billor, yıllarca oturduğu İluh Mahallesi’ni terk etmeyen simalardandı. İluh Tepebaşı’ndaki evin damında Site semtini arkasına alıp poz veren Billor, 21 Mayıs 2005 tarihinde yaşama veda etti. İluh’un dününe tanıklık yapan Billor, Batman Rafinerisi 1955 yılında kurulduğunda ilk çalışanlardandı. Merhum Billor, Tüpraş Batman Rafinerisi’nin TPAO’ya bağlı olduğu dönemlerde emekli olmuştu. 2000’li Yıllara kadar İluh-Tepebaşı’nda yaşamını sürdüren Billor, evinin damında poz verirken, arka fonda Site Mahallesi’nin yeşilliği ile Turgut Özal Camisi de kareye yansımıştı.
YILLARI İLUH’TA GEÇMİŞTİ
Site ve Akyürek’ten önce Batman’ın eski yerleşim birimi İluh’tu. Batman’ın eski tanınan aileleri ve kanaat önderleri, İluh Tepebaşı’nda otururdu. Çocukluk ve gençlikleri İluh’ta geçenler bir aile gibiydi. 1970’li Yıllarda İluh’ta oturanlar arasında Borak, Görür ve Billor ailesi vardı. 1980 Yılı öncesinde İluh’un eski gençleri arasında Batman’ın bilenen esnaflarından Bedri Borak, ağabeyi Tahir Borak’ın vatani görevi öncesinde çektiği hatıra karede semt sakinlerinden Mecit Görür ve Ali İhsan Billor da yer almıştı.
1955’LERİN BATMAN’I
1955 Yılında ‘Belde’ olan petrolün başkenti Batman’ı bugünlere getiren ülkenin ilk rafinerisi Tüpraş olmuştu. 1955’te üretime başlayan Batman Rafinerisine komşu DDY Batman Garı idi. Yaklaşık 70 yıl önce İluh tepesinin karşısındaki ovada 150-200 civarındaki yapılar tamamen kerpiçtendi. Toprak Mahsulleri Ofisi, DDY Garı ve TPAO’nun eski hangarları dışındaki yapılar kerpiçti. İki katlı kerpiç konakların bulunduğu alan ise şimdi ki Çarşı Mahallesi’nin bir bölümü ile Gök Taksi çevresindeydi. İluh Deresi’ne o dönemler çevredeki kaynak sulardan ‘berrak su’ akardı. İşte 70 yıl öncesinin Batman’ından geride kalan fotoğraf.
BATMAN RAFİNERİSİNİ KURAN ADAMDI
Türkiye’de ilk rafineriyi kuran ABD’li Ralph Parsons’tu. 1953 yılında ABD’nin Los Angeles şehrinden satın alınan rafinerinin Batman’da monte çalışmalarını yerinde izleyen ABD’li Parsons, Türkiye’ye 1950’li yıllarda yolculuğun bir bölümünü trenle yapmıştı. O dönemler Ankara-Batman arasında sefer yapan Güney Ekspresi, daha çok petrolcüleri Batman’a ulaştırırdı. Ülkenin ilk rafinerisini Batman’a kazandıran ABD’li Parsons, Batman’da yetkilendirdiği Bölge Müdürü, Endüstri Mühendisi Ahmet Hamdi Neyzi idi. 1952 ile 1955 Yılları arasında Batman Rafinerisinin monte çalışmalarını tamamlayan Neyzi, başarılı çalışmaları nedeniyle Türkiye’den sonra Parsons’un Fransa-Paris Bölge Müdürlüğü’ne atanmıştı. İşte Batman Rafinerisinin üretime başlamasıyla Parsons, DDY Batman Garı’nda böyle karşılanmıştı.
