İşte Kara Altın’ın başkentinde 90 yıl öncesinin yolculuğundan bazı kareler.
KARA ALTINI ONLAR KEŞFETMİŞTİ
Amerika’dan 1933 yılında Türkiye’ye gelen ilk petrolcü Bolulu Cevat Eyüp Taşman’ın, ilk duraklarından biri de Mardin’deki manastır olmuştu. 1933 Yılında Mardin Valisi Küçük Talat beyi, petrol yüksek mühendisi İhsan Ruhi Berent ve Dr. Besim beyle birlikte ziyaret eden Cevat Eyüp Taşman, eskilerin deyimiyle ‘Der Zafran’ kilisesi denilen manastırda petrol aramalarının yapılacağı bölgeyi anlatmış. ABD’de tanıdığı Jeolog Mr. Sidney Paige, Harold Moses ve Woodson ile birlikte karış karış gezen Taşman, petrol sızıntısının olduğu bölgelerde incelemelerde bulunmuş. 1934 ile 1935 Yılları arasında Dicle havzasında arazi yüzey çalışamlarını tamamlayan Taşman, Batman, Mardin, Şırnak İl sınırındaki Basbirin’de ilk petrol kulesinde çalışmalara start vermiş. İşte Türkiye’de 90 yıl önce petrolü keşfeden Taşman ile ABD’li petrolcüler fötr şapkalarıyla böyle poz vermişler. Bölgede ilk petrolü keşfeden üçlü MTA Enstitüsüne tarih yazan petrolcüler olmuştu.
FÖTR ŞAPKALARDAN VAZGEÇMEYEN PETROLCÜLERDİ
Raman Dağı’nda bir kış günü. 1200 Rakımlı Raman Dağı’na çıkmak güçtü. Raman’da Maden Teknik Arama Enstitüsü 1940’lı yıllarda kamp kurmuştu. ABD’li mühendisler de sondaj kulelerinde görev yapardı. Amerikalı mühendislerin fötr şapkaları o dönemin yerli petrolcüleri de etkilemişti. Amerika’daki ciplerin güçlükle çıktığı Raman Dağı’nda bir karlı günde fötr şapkaları ve paltolarıyla hatıra kare çeken eski petrol mühendislerinden Zeki Hakkı Ramiz, Özhan, Efensel ve Dr. Erkılınç bu hatıra kareyi çekmişti. 1940’lı Yılların petrolcüleri, uzun bir süre önce yaşama veda etti ama onların ayak izleri hala Raman’da var. Petrol dağının zirvesi ile eteklerinde yaşayan eski yaşlılar, ilk petrolcülerin öyküleri dillerinden düşmüyor.
RAMAN İLE MEYMUNE BOĞAZINDA GEÇEN YILLAR
Yıl, 1951. Yer, Raman Dağı’nın zirvesi. Küçük rafinerinin üretim yaptığı Meymune Boğazı’ndaki Şark Petrollerinin merkez binası, Türkiye’deki ilk petrolcülerin barındıkları yerdi. MTA ve TPAO’nun ilk üretim müdürlerinden Rıfat Bayazıt ve Türkiye’ye dönüş yolunda geçirdiği trafik kazasıyla yaşama erken veda eden Selahattin Malkoç ve Dr. Ahsen, Meymune ile Raman Dağı arasında mekik dokuyan isimlerdi. Dağ aracı olan ABD’nin eski cipleriyle küçük rafineri ile Raman Dağı arasında mekik dokuyan ilk petrol mühendisleri, araçları arıza verdiğinde saatlerce yollarda mahsur kalırdı. İmkanların kısıtlı olduğu bir dönemde Raman, Garzan ve Batı Raman’da tarih yazan ilk petrolcülerin isimleri ise günümüzde kaybolmaya yüz tuttu. İlk petrolcülerin adları Batman’ın ne bir caddesinde ne de bir güzergahında yer alıyor. İlk petrolcülerden geride bu hatıra kareler kaldı.
MEYMUNE BOĞAZINDA BİR CUMHURBAŞKANI
80 Yıl önce Meymune Boğazı’na ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü konuk olmuştu. Dört yıl aradan sonra Raman Dağı’na çıkarma yapan Cumhurbaşkanı İnönü, Kara Altın’ı yakından takip etmişti. 1944 Yılında Raman ve Şark Petrollerinin arama ve kuruluşunda ilk bina Meymune Boğazı’nda yapılmıştı. Petrolcülerin merkez kampında MTA Enstitüsü çalışanları ile ABD’li mühendisler bulunuyordu. Makine Kimya Enstitüsü’nün kurduğu barakaların yanı sıra ilk bina 1940’lı yıllarda iki katlı olarak taştan yapılmıştı. Türkiye’nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 1944 yılında konuk olduğu Meymune Boğazı’ndaki Şark Petrollerinin binasında Türkiye’nin ilk Paleontologu Mehlika Taşman’dan, petrol brifingi almıştı. Şimdilerde yerinde yeller esen iki katlı o binada dönemin petrolcüleri ile sohbet eden İnönü, bir gece Meymune’de kalmıştı. İnönü, ikinci geziyi ise 3 Mart 1948 tarihinde halen üretimde olan Raman-8 kuyusuna kalabalık bir heyetle çıkarma yapmıştı.
