*Adı her ne kadar Yeni mahalle olsa da, bu mahalle Batman’ın eski semtlerindendir. Eski çarşı merkeziyle iç içe olan Yeni Mahallenin dar sokaklarında iki aracın yan yana geçemediği gibi itfaiye araçları da güçlükle geçebiliyor.

*Midyat garajındaki eski esnaflardan Ali Alptekin, 1972 yılından beri bu bölgeyi terk etmemekte kararlı. 50 Yıla yakın bir süredir, ticaretin merkezi konumundaki yerden ayrılmayan Alptekin: “Eski esnafların hemen hemen hiç biri kalmadı. Ben de yaşım el verdikçe buradan kopmayacağım” diyor.

DAR SOKAKLI MAHALLE
Adı Yeni mahalle ama bu semt Batman’la yaşıttır.

Eski çarşı merkezinin hemen dibindeki Yeni Mahalle’nin dar sokaklarından geçerken, bir anda karşıma çıkan ve ilkokulu da okuduğum Cengiz Topel binasını görünce hüzünlendim ve duraksadım. Çocukluğumun geçtiği o eski eğitim yuvasında yaşadıklarım canlandı gözümde.

1970’lerin başında eğitim-öğretimimi tamamladığım Cengiz Topel’de ne öğrenciler yetişmiştir.

İz bırakan okul idarecileri, eğitimcileri eğer sağsalar saygılarımı sunuyorum, aramızda olmayanları da rahmetle anıyorum.

1970’ler öncesinde yokluk vardı. Siyah bir önlük, birkaç defter ve kitapla okulun yolunu tutardık.

Kreş, servis ve özel eğitim kurumları çocukluğumuzun günlerinde yoktu. Bırakın özel eğitim kurumlarını, devlet kurumları bile çok az sayıdaydı.

Bağlar Mahallemizdeki eski evimizden neredeyse 1 km mesafedeki okula yaya gidip gelirdik.

Liseli yıllarımızda da manzara aynı sayılırdı.

Türkiye’nin önde gelen iş adamlarından Metin Güneş, İkiztepe (Gırbereşik) köyünden yola çıkar, Bağlar mahallesindeki evimizin önünde görüşür daha sonra Batman Lisesi’ne yürürdük.

Cengiz Topel ve Batman Lisesi’nden Batman Çayı’na doğru baktığınızda İkiztepe köyünü rahatlıkla görebilirdiniz.

Etraf çöldü.

Batman’ın en ucra mahallesinden biri de Bağlar Mahallesiydi.

Bağlar Mahallesi adını büyük bağdan almıştır. Şimdi o bağın yerinde sayısız konut var.

Konuyu fazla dağıtmadan, konuyu tekrar Yeni Mahalle’ye getirmek istiyorum.

Bir zamanlar Yeni Mahalle’de oturmak ayrıcalıktı.

Ticaretle uğraşanlar Çarşıya yakın Yeni Mahalle’de otururlardı.

50 ve 60’lı yıllarda küçücük petrol kasabasının kalbi Akyürek, Çarşı ve Yeni Mahallede atardı. O tarihlerde temeli atılan bu mahallerinin sokaklarında ancak tek araç geçebilmekte. İtfaiye araçları yangın vakalarında bu eski mahallerinin dar sokaklarından geçtiğinde adeta ecel teri döküyor. Çünkü her an eski bir evin duvarına çarpabilirler.

YENİ MAHALLE’NİN 1016 NOLU SOKAĞI
Yeni Mahallenin 1016 nolu sokağı Batman’ın eski yapılarını gözler önüne seriyor.

Bu mahallelerin her ne kadar kentsel dönüşüme gereksinimi varsa aslında bu evleri de tıpkı şehrimizin çekirdeğini oluşturan İluh’taki kerpiç evler gibi koruma altına almak gerek.

Koca şehirde eski yapıların başında 75-80 yıllık DDY Batman Garı ile yangın kulesi yer alıyor. Sonrasında ise Yeni Mahalle, Çarşı ve Akyürek’teki eski yapılar.

Diyarbakırlıların deyimiyle ‘küçe’lerden (dar sokak) geçmek bir hayli mesele bu mahallerde. Çatlaklıkların oluştuğu briket duvarlar, eski yapıların eyvan-balkonları neredeyse iç içe yapılmış. 60-70 yıl önce komşuluk, akrabalık ve semt sakinleri birbirlerine öylesine samimilermiş ki evleri de neredeyse iç içe yapılmış.

Şimdiki modern evlerin gölgesinde kalan eski yapılarda hala yaşam sürüyor. Tabii bu şehrin temelini atan eski esnaf ve saygın simalar uzun süredir bu eski yapıları terk ettiler.

Dar sokaklardan geçerken çocukluğumda gördüğüm o şen şakrak insanları hatırladım.

Okula giderken tandır başında ekmek hazırlayan anneler, değirmenlerde buğday öğüten uncular, elmalı şeker satan amcaları birer birer hatırladım.

Yokluk vardı ama insanlar mutluydu.

O 15 bin nüfuslu şirin petrol kasabasının yarım milyonluk bir şehre dönüşeceğini kim tahmin etmiştir ki?

*******

MİDYAT GARAJI’NDAKİ ESNAF
Ali Alptekin... Hırdavat malzemeleri satışını gerçekleştiren 70 yaşındaki Alptekin, 1972 yılından bu yana Midyat Garajı’nı terk etmeyen belki de tek esnaf.

Kısa bir dönem Batman Rafineri’sinde çalışan daha sonra ticarete atılan Alptekin, Midyat Garajı’nın yaşayan tarihi.

Alptekin’in oturduğu iş yerinin altı bir zamanlar Gaziantepliler tarafından gazino olarak kullanılmış.

O mekan daha sonra birçok kez el değiştirmiş.  

Batman’dan Midyat’a giden araçların kalktığı bu eski iş merkezi alanının yaz döneminde komşu ilçeden gelen bostan ürünlerinin pazara çıktığı yerdi... Midyat Garajı’nın bitişiğindeki 60 yıllık Elma sokağı, Ulu Cami’ye komşu olan Şen İşhanı da petrol şehrinin ilk ticaret merkezlerindenmiş. Bu şehrin ilk esnafları bu bölgede ticaret hayatına başlamış. 1957’de Batman ‘ilçe’ olduğunda ilk kaymakamlık binası da Ulu Camii’nin iki sokak ötesinde yer alıyormuş. O zamanlar ilçe kaymakamlığına yakın iş merkezleri peş peşe açılmış. Şen İşhanı, Midyat Garajı ve Tosun Çayevi’nin bulunduğu çıkmaz sokak Batman’ın en hareketleri noktalarıymış.

Midyat Garajı yakınlarındaki Batman’ın ilk otelleri, ilk fotoğraf stüdyoları ve 1970’li yıllarda Japon Pasajı ve Çankaya Pasajı bitişiklerindeki İş Bankası ve Ziraat Bankası şehrin ekonomisini canlandırmış.

Midyat Garajı’nda hala neredeyse 50 yıldır aynı işi sürdüren Ali Alptekin, şehrin geçmişindeki ekonomisini iyi bilenlerden biri.

Kısacası, hafta sonu nabzını tuttuğumuz Çarşı, Yeni Mahalle ve Midyat Garajı bizi eski günlere götürdü.