* O, Batman'da 10 bini aşkın öğrenciye üniversite yolunu açtı. Çocukluğu ve gençliğinin geçtiği Akyürek Mahallesi’nde mahalli ile amatör futbol takımlarda forma giydi. Hala Özel kolejde Edebiyatı öğrencilere sevdiren Candar Toprak, çok sevdiği mesleğine bir ömür verdi...

* Güven Matbaası 1970'li yıllarda Batman'ın üçüncü basım evlerindendi. Nazım Sökmen, Haluk Yargıcı ve Abbas Koyuncu, bu şehre ilk matbaayı getiren ustalardır. Üçü de aramızda yok fakat çocukluğumuzun geçtiği Merkez karakolu arkasındaki o matbaa sokağının tanıklarından iki eski esnafını dinledik bugün...

ON BİN ÖĞRENCİYİ ÜNİVERSİTELİ YAPTI
Candar Toprak,1976-1981 yılları arasında Batman Lisesi’nde Edebiyat öğretmeniydi. O dönemlerde Musa Yelken ise Batman Lisesi Müdürlüğü görevini sürdürüyordu. Candar hoca, kendisini eğitimciliğe adadı. Bu şehirde  nereden bakarsanız bakın, on bini aşkın öğrenciye üniversite kapısını açtıran, idealist eğitimci  bıkmadan usanmadan bu mesleği sürdürüyor. Candar hoca, benim de Edebiyat öğretmenimdi.

Batman'da ilk akaryakıt istasyonu Toprak’larındı. Bu aile de Batman7ın saygın simasıydı. Eski Hasankeyf-Midyat karayolu güzergahındaki bu istasyon 1977 yılına kadar hizmet verdi. İstasyonun önünden geçen yol güzergahı ise Rafineri ile TPAO tesislerini birbirinden ayırırdı.

O dönem Belediye Başkanı Şahabettin Bağdu, yolu 20 TL'ye satınca Akyürek'in can damarı olan o yol güzergahı, o güzelim mahalleyi ‘çıkmaz sokağa’ dönüştürmüştü.

O mahallede çocukluğu ve gençliği geçen Candar Toprak, mahalleden ismini alan Toprakspor ile Batman Gençlik ve Yeşiltepespor'da forma giydi. O zamanlar futbol takımlarından transfer teklifi almasına rağmen Candar hoca, kendini eğitime adamıştı. 1970'li Yılların Akyürek mahallesini Candar Toprak, şöyle anlatıyor:

"Akyürek semti o yıllarda Batman'ın en güzel mahallelerindendi. Site’ye alternatif yapılmıştı.Batı illerden TPAO ve Rafineride çalışanların çoğu mahallemizde otururlardı. Muhacir dediğimiz Bulgaristan'dan gelen aileler de Akyürek'te otururdu. Top oynamaya eski Belediye binasının yeri olan şimdi ki 2000 iş merkezinin yerinde oynardık. Mahallemizde tanınan esnaflar vardı. Sanayi Sitesinin eski oto parçacısı Şerif Barut ile petrol kentinin saygın esnafları Akyürek'te otururdu. 1980 öncesinde mahallemiz ile TPAO arasından geçen yol trafiğe kapatılınca Akyürek'in o eski canlılığa da kayboldu."

Candar Toprak, hala o semtte yaşayanlardan. Çok sevdiği şehrin Cumhuriyet Meydanı ile Akyürek semtinden kopamıyor Candar Hoca...

BATMAN'IN İLK MATBAACILARI VE O SOKAK
Batman'ın ilk matbaacısı Adanalı Nazım Sökmen'dir. O’nunla en son 1989 yılında İstanbul-Beyazıt Meydanı yakınındaki matbaasında görüşmüştük. Bize bu şehre olan özlemini aktarmıştı:  "İstanbul'dayım fakat 1955 ila 1960'lı yıllar arasındaki o güzelim petrol kentini unutamıyorum. Hala şirin kent rüyalarımı süslüyor."

Allah mekanını cennet eylesin. Batman'ın ilk matbaacısı Nazım Sökmen usta, ilk yerel gazeteyi Haluk Yargıcı’ya devretmişti. Yargıcı da 1970'li yılların ortalarına kadar yürüttüğü yerel gazeteciliği bırakıp önce Ankara'ya, ardından da Amerika'ya gitmişti. O da bir kaç yıl öncesinde hakkın rahmetine kavuştu. Nazım Sökmen ve Haluk Yargıcı, bu kentte onlarca matbaacı-gazeteciyi yetiştiren duayenlerdi. Bizim yanında yetiştiğimiz Güven matbaası da o ilkel yöntemle gazete ve matbu işlerinin basımının yapıldığı son matbaaydı.

Cumhuriyet Meydanına yakın yerdeki Merkez karakolunun eski sokağındaki iki esnafı dinledik. Onlar anlattı, biz not tuttuk.

1963 Yılında bu kentin ilk Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı merhum Mahmut Ortaboy'a ait mekanda hala kahvecilik yapan Mesut Kaya, bizi 45-50 yıl öncesine götürüyor:

"Ağabeyim merhum Gırgo Ahmet Kaya, burayı işlettiğinde Batman'ın kalbi burada atardı. Bu sokakta hatırladığım esnaflar var. Güven Matbaasının da bulunduğu sokakta Hüseyin Tekin, Murat Genç, lokantacı Abdurrahman Tanık, Şoförler Odası eski Başkanı Şükrü Uzunboylu, Hikmet Eren, Nezir Kaya eski politikacı Şehmus Demir ve kırtasiyesi Serbest Koyuncu vardı. Bu esnafların çoğu hayatta değil. Meydana yakın olduğu için burası bir yerde tüm esnafların buluştuğu bir alan sayılırdı."

O sokaktaki eski eczanecilerden Burhan Kayhan da meydana yakın olan eczanesinin üstünün Saray oteli olduğunu anlatıyor: "Cumhuriyet alanına komşu olan bazı iş merkezlerin üstü oteldi. Saray, Kent ve Aydın Otelleri de meydandaki Demir ve Meydan Otelleri kadar bilinen konaklama mekanlarıydı. Kamil Koç ve Oto Şark otobüs firmalarından sonra Siirt Petrol de Batman'ın üçüncü otobüs seyahat firması olmuştu.”

Merkez karakolunun arkasında o sokakta hala esnaflık yapan Mesut Kaya ve Burhan Kayhan, düne tanıklık yapan bu şehrin ilk esnaflarından. O küçük İluh köyünü bugünlere taşıyan yarım milyonluk kente dönüştüren o ilk esnafları unutmamak gerek.

1970'LERDE BATMAN GENÇLİĞİ
1975-76 Batman Lisesi mezunlarından Mehmet Atayan, 1970'li yıllarda merkez karakolu bitişiğindeki o eski dinlenme mekanlarının gençlerin uğrak yeri olduğunu anlatıyor:

"Şimdikinin cafe ve internet mekanları yoktu. Kulüp ve kahveler vardı. Ağır ağabeylerimizden Nuri Koyuncu, Gırgo Ahmet Kaya ve Cemal Taş’tan bir şeyler öğrendik. Özellikle kasap Nuri Koyuncu'dan nezaket kuralı ve saygıyı öğrendim. Onlar ağabeylerimizdi. Bu şehrin 50-60 yıl öncesinin kültür ve gelenekleri bir başkaydı. Kimse büyüklere saygısızlık yapmazdı. Şimdilerde o eski simaları kaybettiğimiz gibi o gelenek ve kültürü de kaybettik. Yaşım 65 ama Batman'ın o yokluk günlerindeki hoşgörü ve eski geleneği arıyorum."

Bugün, bu şehrin dününü bize anlatan bazı simaların düne dair söylemlerini sizlerle paylaşmayı bir görev bildik.

Kalın sağlıcakla…