Arif Arslan’ın yazı dizisi 10
*Çay kıyısında azınlıklara ait önemli yerleşim birimleri suya gömülecek. Manastır, kilise, höyük ile Roma ve Orta Çağ’a ait önemli yerleşim yerleri baraj gölünün sularında kaybolacak.
UZMANLAR UYARIYOR AMA…
Batman’ın da aralarında bulunduğu 5 il’de toplam 300 kilometrelik alanı kapsayacak Ilısu barajı, 212 yerleşim birimini sular altında bırakacak. 60 bin insanı da yerinden edecek. Aralarında 12 bin yıllık tarihi ilçe Hasankeyf başta olmak üzere önemli höyükler ve yerleşim birimleri sulara gömülecek.
Algaze, G., R. Breuninger, C. Lightfoot ve Michael Rosenberg 1991 yılında yazdığı “The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissence Project: A Preliminary Report of the 1989-1990 Seasons”, Anatolica kitabında bu coğrafyadaki akarsuların havzasında neler kaybedeceğimizi yazmış.
Arkeolog ve sanat tarihçileri Barın, G., E. Akın ve F. S. Şahin 2003 yılında “llısu Klasik Yüzey Araştırmaları 2002”, 21. Araştırma Sonuçları toplantısında, bölgedeki önemli höyük ve yerleşim birimlerine dikkat çekmiş.
ABD’li arkeolog Benedict, P. 1980 bölgede yaptığı araştırmayı “Güneydoğu Anadolu Yüzey Araştırması”, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Karma Projesi ‘Güneydoğu Anadolu Tarih öncesi
araştırmaları’ İstanbul Üniversitesi yayınlarında bulabilmek mümkün.
Yine arkeologlar Erim-Özdoğan, A. ve J. Velibeyoğlu 2002
“Hakkari Stelleri’nin Garzan Ovası’ndaki bir benzeri”, Arkeoloji ve Sanat yayınlarında yer almış.
İngiliz tarih sanatçısı Taylor, J.G. 1865 yılında bu coğrafyada tespit ettiği eski eserler ile tarihi yapıtları “Travels in Kurdistan with Notices of the Eastern and Western Tigris and Ancient Ruins in their Neighboorhood”, journal of the Royal Asiatic Society adlı kitabında değerlendirmiş… “Hakkari Stelleri: Zap Irmağı kıyısında Bozkır Göçebeleri”, Melek Tavus’un halkı; Ezidiler’in bu bölgedeki yerlerini içeren geniş kitabı İstanbul Metis yayınlarında bulunuyor.
GÜNDİK HÖYÜĞÜ…
Gündik höyüğü, 40 yıl öncesinden terk edilmiş eski bir yerleşim yeri. Garzan çayının derin ve dik vadi içinde geniş bir meander yaparak döndüğü yerde kalker bir kayalığın üzerinde ve güney yamacında. Tepenin üstü kısmen düzeltilerek taş temelli mekanlar inşa edilmiş, mekanlar güney yamaçta da devam ediyor. Etekte de birçok duvar izi ve düşmüş taş var. Yaklaşık 40 yıl önce terk edilmiş bir köy. Köyün sakinleri Yumrukkaya (Müdevver)’e gelip yerleşmişler. Harabeye dönüşen Gündik 20.yüz yıl köylerinden.
ÇEMİ SİTRİN HÖYÜĞÜ…
Çemi Sitrin höyüğü, Garzan Çayı’nın boğaza girdiği yerde. Rıdvan-Yumrukaya köy yolunun hemen güneyinde kireç taşı kayalığın üzerinde, mevsimlik iki derenin, doğuda Gelia Beneva, batıda Gelia Sahana arasında. Kuzeye açık eski bir köy, ancak çayın kuzey yakasındaki yüksek tepe eski köyü korunaklı bir hale getiriyor. 18 mekanlı, yaklaşık 9-10 ailelik bir yer. Ağıl ve mekân duvarlarının, ortalama yüksekliği 1.00-1.20 metre. Mekânlar ise boş.
GELİE SAHANA DERESİ…
Garzan çayı kıyısında eski yerleşim birimleri ‘Gelie Sahana deresi’nin batısında kurulurmuş. Eski yerleşim birimlerinin bulunduğu alanda dağınık taşlar, yer yer diziler, bir kaç kapıda rastlanan büyük taşlar ile seyrek ve kaba çanak parçaları dikkat çekiyor.
Büyük, sürekli kullanılan göçerlere ait barınaklar da Garzan kıyısında yaygın. Kaşık ve baston yapılan çok sert yeşilimsi krem renkli kabuklu bir ağaç eskiden Garzan çayı yatağında çok varmış… (Sürecek...)
