Arif Arslan’ın yazı dizisi 5
*Ilısu baraj gölü; su tuttuğunda tarihi höyüklerle birlikte Keldani, Ermeni, Süryani ve Ezidi topluluğunun yerleşim birimlerinin izleri de silinmiş olacak.
*Garzan çayı kıyısında Ezidi topluluğu için önemli yerleşim birimlerinden olan tarihi Ezidi Tepe, baraj’la birlikte tarihten silinecek. Ezidi Tepesinde 28 çukur açan Defineciler, tarihi dokuya her dönem hasar vermiş. Definecilerin en çok cirit attığı bölge ise Garzan çayı kıyısı…
EZİDİ TEPE HÖYÜĞÜ…
Keldani, Ermeni ve Süryani tarihi kadar Ezidi’lere ait önemli eserleri de tespit eden arkeolog Algaze, Garzan çayı kenarındaki Ezidi Tepe’yi gün ışığına çıkarıyor;
“Ezidi Tepenin üstünde çok odalı taş temelli/duvarlı bir yapı kalıntısı var. Temel/duvar toplama taş, kesme taş ve harç kalıntısı yok. Temel/duvar yıkıntıları mekânların içini doldurmuş. Tepenin üstünde, özellikle kuzey tarafta, doğu yamaca koşut, bazıları oldukça yakın zamanlarda açılmış, 28 defineci çukuru görülmekte. Çukurların içleri taş dolu. Tepenin üzeri çakıllı bir dolgu ile kaplı. Bu doğal çakıllı dolgu içinde doğal çakmak taşı ve işlenmiş parçalara rastlandı, ancak dönemi belirsiz. İsmine istinaden eski bir Ezidi köyü olabilir. Çanak parçası az ve dağınık.”
KUVİKA PINARI HÖYÜĞÜ
Kuvika Pınarı ve çevresindeki yerleşim birimini şöyle özetlemiş arkeolog Algaze;
“Kütüklü-Orta alan (Vahsik) köy yolunun
ŞIH RUM HARABESİ…
Rum geleneğinden gelen kültür izlerinin rastlanıldığı yer ise adı ‘Şıh Rum’ harabeleri. İşte bu eski yerleşim biriminden de bir kesit tarihi dipnot;
“Ezidi Tepenin, Köy deresi yatağına doğru tatlı eğimle uzanan ve güneyde dikçe bir yamaçla sona eren yaklaşık
Yamaçta herhangi bir arkeolojik dolgu izine rastlanmadı, çanak güneydeki buruna doğru artıyor. Ortaçağ’a ait az miktarda çanak parçası. Büyük olasılıkla, kilitlenmiş bir prehistorik yerleşme üzerine kurulmuş.”
KUMARO KAYA OYUKLARI
Kumaro Kaya Kovukları bir başka deyişle ‘Kumaro’ Mahallesi’nin tarihi öyküsü ise şöyle;
“Kaya evleri Şevlend Tepe’nin batısındaki konglomera kayalıktaki doğal kovuklar. Kovukların bir bölümü ağıl olarak kullanılıyor. Kayalar üzerinde fazla düzeltme yapılmamış. doğal aşınma dışında tahribat yok. Köyün, zamanla bozulmuş eski yerleşimi olabilir.”
ŞEVLEND TEPESİ…
Şevlend Tepesi, diğer bir adıyla ‘Orta’ höyüğü arkeolog Algaze şöyle tanımlıyor;
“Kumaro Mezrasının kuş ucumu 500-
Kale’ye bağlanıyor.”
DEFİNECİLERİN GÖZDE YERİ
Arkeolog Algaze, eski yerleşim yerlerine tahribat veren definecilerin cirit attığı bölgelerden birinin de Garzan çayı kıyısı olduğuna dikkat çekiyor;
“Tepe, definecilerin “gözde” yerlerinden biri. Çöküntü kesiminde, biri oldukça yeni diğeri daha eski iki kaçak kazı çukuru var. Yeni olandan iri duvar taşları çıkartılmış, doğu profilinde ise iki sıra taş (duvar) çevresinde az çanak, genellikle iri küp ve testi parçaları görülmekte. ‘Eski çukurda’ daha küçük taşlar var. Yüzeyde yer yer görülen duvar ve taş dizileri, konglomera kaya içindeki doğal çukurlukları doldurma amaçlı olabilir. Köprüye bakan kesimde ise 13 tane kaçak kazı çukuru var. Çukurların çevresine, yer yer iri işlenmiş taşlar, iri kiremit parçaları ve orta yoğunlukta çanak parçaları saçılmış. Güneybatı yamacında yak.