Barış Arslan
*Batman kent merkezi kadar tarihi ilçe Hasankeyf’in de son 100 yılda fiziki yapısı değişti. İngiliz gezgin-fotoğrafçı Gertu Bell’in 1911 yılında çektiği o tarihi karelerde Dicle’de yolculuk salla yapılırdı. Eski Yol geçen hanı önünden sallarla Dicle’nin karşısına geçenler, akçe ödemeden yolculuk yapamazdı. Petrolün doğurduğu şehir Batman’ın Raman dağında halen o eski petrolcülerin izi var. İşte geçmişten bir kesit kare daha.
YOLCULUK SALLARLA YAPILIRDI
İngiliz gezgin fotoğrafçı Gertu Bell, bu kareyi 1911 yılında Hasankeyf’te dondurdu. Tonlarca kaya parçası ve dolguyla doldurulan Yolgeçen hanı mağarası bir yerde yolculuk yapanların durağıydı. Dicle nehrinin karşısına geçmek için sal, tek ulaşım aracıydı. Büyükbaş hayvanların da yüklenildiği o salda yolculuk tehlikeliydi ama usta salcılar, yolcularını sorunsuz bir şekilde Dicle’nin karşı kıyısına ulaştırırdı. O dönemler Dicle nehrinde su daha gür akardı.
BU KAPI YOK ARTIK
Hasankeyf’te 1900’lı yıllardan tarihi bir kare daha. Bu kareyi yine İngiliz Gertu Bell çekmiş. O dönemlerde Hasankeyf kalesinde yaşam vardı. Hasankeyf’in orta kapı çevresinde esnaflık yapılıyordu. Mağaralarda yaşam sürüyordu. Şimdi dolgu ile doldurulan o tarihi orta kapının çevresindeki mağaralarda dokuma tezgâhları vardı. O dönemlerde Hasankeyf’te giyim tarzı da farklıydı. Mağara mekânlarının bulunduğu orta kapı dibinde o dönemin esnafları ve mağarada yaşayanları fotoğraf sanatçısı Gertu Bell böyle görüntülemişti. Orta kapıda yeni yerleşim birimine taşınan eserler arasında yer aldı.
MAYMUNE PETROLCÜLERİN MESKENİYDİ
Yıl 1994. Başbakanlık Müfettişi Avni Doğan beraberinde Fuat Sirmen, Mazlum Öğet, İhsan Ruhi Berent, Necdet Egeran, Turgut Uluğ ve Ziya Kirman ile Maymune boğazındaki ilk petrol kuyularında incelemelerde bulunmuştu. Büyük umutlarla açılan kuyular ekonomik değildi. Başbakanlık Teftiş Heyeti tuttuğu raporu dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye iletmişti. Daha sonra kuleler, Raman dağına çıkarılmıştı. İşte Maymune’deki ilk kuyularda inceleme yapan eski Başbakanlık müfettiş heyeti.
MAYMUNE’DE ÜNLÜ PETROLCÜLER
1940’lı Yılların başında Maymune boğazında çalışan ünlü petrolcüler arasında Reşit Yonca, Mithat Saylan, Fuat Sirmen, Necdet Egeran, Mazlum Öğet ve MTA ilk Genel Müdürü İhsan Ruhi Berent vardı. O yıllarda İluh’un bağlı olduğu il Siirt’ti. 1944 Yılında İluh ile Beşiri ilçesinin bağlı olduğu Siirt’te Vali ise Cemal Dinç’ti. Başbakanlık müfettişlerinin Maymune teftişinde petrolcüler, başarıyla sınav vermişti. İşte Maymune boğazının 1940’lı yıllardaki siyah-beyaz bir karesi.
