Geçmişi Batman’dan daha eski olan Tilmerç, günümüzün modern mahallesi oldu. Köyün girişindeki asırlık dut ağacı, bu yerleşim biriminin köklü tarihini gelenlere fısıldıyor adeta...

Batman’ın çevresini saran pek çok köy ve mezraların birer hikayesi var. O yerleşim yerlerindeki asırlık ağaçlar da bir yerde kentin hafızası gibi…

TİLMERÇ’TE DUT AĞACI...
30 yıl öncesine kadar Batman’a uzak bir köydü Tilmerç… O yerleşim birimiyle ilgili genelde haber yaptığımızda daha çok köyde yaşayanların soy isimlerinin hepsinin ‘T’ harfi olması ilgimizi çekerdi.

Şimdilerde ise Tilmerç, ulusal marka cafelerin tercih ettiği bir semte dönüşüyor. Bu eski yerleşim birimindeki asırlık ağaç da geçmişle bugünü harmanlanmasına katkıda bulunuyor.

Yerel hafızanın sembolü olarak tarihe meydan okuyan ve o bölgede yaşayanların ‘Çaka Dara’ (Ağacın gölgesi) ismiyle andığı kadim ağaç, etrafında açılan ulusal markalara adeta bir ev sahibi edasıyla “Hoşgeldiniz” diyor.

Çaka Dara’nın hikayesini bakın Tilmerçli gazeteci arkadaşımız Özcan Tikit anlatıyor:

“Köyün en eskileri bile kendilerini bildi bileli bu bölgenin ‘Çaka Dara’ adıyla anıldığını ve dut ağacının her daim burada bulunduğunu söylüyor. Bu anlatımlar ağacın tarihinin yaklaşık 100 yılı bulduğunu kanıtlıyor. Eskiden köylüler Çaka Dara’yı piknik amacıyla kullanırmış. Ağacın altında bir de soğuk pınar akarmış. Dut’undan da çok yediğim bu ağacın özellikle sıcak yaz aylarında çocuklar için eşsiz bir oyun alanına dönüştüğü yılları ben de hatırlıyorum. Pınarı bir şekilde halletmişler maalesef. Neyse ki dut ağacı inatla ve olanca güzelliğiyle yerli yerinde duruyor…”

DEĞİŞİMİN ADRESİ

Kentin hızlı değişimi 30 yıl öncesine kadar etrafında birkaç köy evinden başka hiçbir şey bulunmayan bu ağacın şimdi etrafında açılan kalitesi yüksek restaurant, cafe ve mağazalardan da görülebiliyor. Alaçatı Muhallebicisi, Big Mamas gibi büyük mağaza ve cafe zincirlerinin şubeleri hızla bu bölgede yayılıyor.

TRT Kurdi Spor yorumcusu Kutbettin Barlak, ‘Tilmerç’ konulu sohbetimize şu sözlerle katkıda bulunuyor: “Çaka Dara ve Tilmerç, bize 30 yıl önce çok uzak bir yer gibi gelirdi. Yine de demiryolu raylarını takip ederek, Batman’dan Tilmerç’e yürürdük. Çaka Dara’nın hemen karşısındaki Gıre Ziyaret’ten (Ziyaret Tepesi) su mataralarını keserek, yapmış olduğumuz kaydıraklarla aşağı kayardık. 90’lı Yıllarda lise öğrencisiydim. Çaka Dara, 19 Mayıs il atletizim koşusunun başlangıç noktasıydı. Bitiş noktasıysa  Tilmerç’ten 5 km uzaklıktaki Cumhuriyet meydanıydı. O yarışta ben de 3’üncü olmuştum. Tilmerç o zaman bir başka güzeldi. Gençler ve çocuklar için o bölge muhteşem bir piknik ve etkinlik alanıydı.”

Çaka Dara’nın 200 metre ilerisindeki NATO tesisinin tarihi ise 1960’lı yıllara dayanıyor. Köyden geçen DDY rayları hattı ise asırlık. Köylüler bu hattın en az 100 yıla dayandığını söylüyor. Zamanında önlem alınmadığı için hat üzerinde yürek yakan kazalar da meydana gelmiş…  Köylülerden Abdullatif Tikit, 1960 yıllarda ‘İbrahim’ isimli bir arkadaşının hayvanlarını toplayıp camide namaza yetişmek isterken, hızla raylardan geçtiği sırada trenin altında kalıp hayatını kaybettiğini anlatıyor.

SOY İSİMLERİN İLGİNÇ HİKAYESİ

Tilmerç’le ilgili bilinen en ilginç noktalardan biri de bu köyde yaşayanların neredeyse tamamının soy isminin ‘T’ ile başlaması. Soyismi kanunu çıkınca, köye gelen Nüfus Zabıtı köyün isminin Kürtçe ‘Tilmerç’ olmasından hareketle kayıt altına aldığı her aileden ‘T’ ile başlayan Türkçe bir soy isim bulmalarını istemiş. Türkçe’de ‘T’ ile başlayan fazla anlamlı isim olmadığı için ortaya bir takım ilginç soyisimlerin çıkması da kaçınılmaz olmuş.

Teleke, Tikiz, Tikit, Terece, Tendik, Tenik ve Temel vb. gibi hemen akıla gelen soy isimler bunların başında geliyor. Fakat bunun Tilmerçlileri rahatsız ettiği de sanılmasın. Zira Tilmerçliler zamanla bu tuhaflığı kendilerini ‘Tilmerç’le özdeştiren bir özellik olarak kabul etmişler.

DOĞUM YERLERİ DEĞİŞTİ

İnsanların doğum yeri değişebilecek bir şey midir? Mevzubahis olan Tilmerç ise bunun cevabı şaşırtıcı şekilde evet’tir.

Çünkü kısa süre öncesine kadar resmiyette ‘Demiryolu’ adıyla bilinen ‘Tilmerç’ eski ismine yaklaşık 10 yıl önce yapılan yasal düzenlemeyle kavuştu. Dolayısıyla 2000 yılı öncesi aldıkları nüfus cüzdanlarını değiştiren Tilmerçlilerin hüviyetlerindeki doğum yeri hanesinde de artık ‘Demiryolu’ değil ‘Tilmerç’ yazıyor.

1950’lili yıllarda 90 haneden oluşan Tilmerç’ten kısa vade de modern ve gelişmiş bir semt doğdu. O dönemin kerpiç evleri zamanla villalara ve apartmanlara dönüştü.

Yolunuz Tilmerç’e düştüğünde semte ve o dut ağacına bir de bu gözle, tarih penceresinden bakalım istedik…