*1957 Yılında ‘İlçe’ olan Batman'ın ilk Kaymakamlık binasının olduğu ikinci caddedeyiz. Petrol kentinin kalbi bir dönemler o güzergâhta atardı. Eski iki caddeyi birbirine bağlayan ‘Ara cadde’nin kesiştiği o iki katlı bina, Batman'ın aynı zamanda ilk ‘Hükümet’ konağıydı. Kaymakamlık makamının karşısında Jandarma Komutanının odası vardı, bir üst katta ise Mal Müdürü’nün. Adliye binası da yine o sokaktaki kerpiç yapılı bir binadaydı…

*1955'te ‘Belde’ olan Batman Belediyesi Cumhuriyet meydanındaydı. Şimdi ki Öncü Eczanesinin bulunduğu iş merkezinin yerel yönetimin ‘hizmet binası’ olduğunu söylüyor Batman Belediyesi’nin ilk kâtibi Abdurrahman Ekmen; "Batman, Nahiyelikten beldeye dönüşmüştü. Belediye’nin ilk kâtiplerindenim. Bir buçuk yıl süreyle de TPAO'da görev yaptım. 1965 yılının sonuna kadar Belediye binası Cumhuriyet Meydanındaydı" diyor…

İLK KAYMAKAMLIK BİNASI
1957 ila 1965 yılları arasında Batman'ın ilk ‘Kaymakamlık’ binası, birinci ile ikinci caddenin kesiştiği ara caddenin başındaydı. O yıllar Kaymakamlık binası kerpiçten iki katlı bir binada hizmet veriyordu. Sonradan betonarmeye dönüşen ilk Kaymakamlık binasına komşu olan güzergahtaki eski bazı esnaflar hayal-meyal hatırlıyor o yılları.

Batman'ın eski eğitimcilerinden Süleyman Manap'ın babası merhum Halil Manap ile yine o binanın hissedarlarından merhum Tahir Demir, petrol kentinin temelinin atıldığı yıllarda kendilerine ait o eski yapıyı 6-7 yıl süreyle ‘Kaymakamlık’a kira karşılığında tahsis etmişlerdi.

Batman ve Diyarbakır'da uzun yıllar Milli Eğitim Müdür Yardımcılığı yapan emekli eğitimci Süleyman Manap, çocukluğunda kendilerine ait o ilk Kaymakamlık binasının öyküsünü anlatıyor:

"-O zamanlar ilkokulu yeni bitirmiştim. Babam ile hissedarımız Tahir Demir, Kaymakamlık binasına iki katlı kerpiç binayı tahsis etmişlerdi. Çocuktum, babam kutsal topraklardan yeni gelmişti. Hac farizasını yerine getirdikten sonra Hicazda giydiği elbiseyle o eski çarşıda dolaştığında gözaltına alınmıştı. O dönemde 1960 darbesi olmuştu. Kıyafetinden ötürü babam gözaltına alınınca hissedarımız merhum Tahir Demir, dönemin Kaymakam’ına çıkıp babamı bıraktırmıştı. Kaymakamlık yeni hizmet binasına taşınıncaya o bina daha sonra otele dönüştürülmüştü. Yaklaşık 7-8 yıl önce o tarihi binayı biz de başkasına sattık…"

İkinci cadde de yıllardır giyimcilik yapan Sait Altan da merhum babasının giyim mağazasını 60 yıl önce açtığı o güzergahta Kaymakamlık binası ile Ulu Caminin olduğu dönemini hatırlatıyor.

Petrol kentinin ‘İlçe’ temeli ikinci cadde ile Cumhuriyet Meydanında atılmıştı.

Batman'ın ilk Kaymakamlarından Altay Kancaal, o ilk Kaymakamlık binasının hizmet verdiği toprak yapılı 2 katlı binayı şöyle özetliyor:

"Kaymakamlık binası toprak damlı iki katlıydı. Adliye binası da aynı sokakta tek katlı toprak damlı bir binadaydı. Kaymakamlık binasının az ötesinde Ulu Cami vardı. İluh köyü de bir kilometre uzaklıkta sayılırdı. Kaymakamlık binasından içeri girilince iki basamak yukarıda ‘Kaymakamlık odam’ vardı. Solda da Jandarma komutanın odası, üst katta da Mal müdürünün odası bulunuyordu. O binaya yerleştikten sonra Kaymakamlık odasının tavanını elden geçirdik. TPAO'dan aldığımız masa ve sandalyelerle diğer ilçe teşkilatlarının olduğu odaları da düzelttik..."

Dönemin Kaymakamı Altay Kancaal, Batman'ın ‘İlçe’ dönemlerindeki sıkıntıyı iki kelimeyle özetlemişti: “Makam aracımız yoktu. Siirt Valisi’nden araç istedim. Gönderdikleri cip de çalışmıyordu. O aracı kamyondan indirmeden tekrar Siirt'e göndermek zorunda kalmıştık…"

6-7 Yıl süreyle Kaymakamlığın hizmet verdiği o bina, daha sonra otele dönüşmüştü... Kaymakamlık ve Adliye binasının kerpiç-toprak damlı olduğu dönemlerde; eski ev ve işyerleriyle iç içeydi. Aradan 60 yıl geçse de o güzergah hiç değişmedi. Değişen tek şey; toprak evlerin betona dönüşmesiydi…

MEYDANDA BELEDİYE VARDI
1955 Yılında Batman ‘Belde’ olmuştu. Belde öncesinde de ‘Batman’ petrol nahiyesi diye bilinirdi.

Kara altının bulunmasıyla o nahiye ve belde artık ‘ilçe’ye doğru adım atıyordu.

Batman'ın eski politikacılarından Abdurrahman Ekmen, 1962 yılında Batman Belediyesin ilk katibi olarak görev yapmış.

27 Mayıs 1960 Muhtırasında Ekmen askerdi ancak öncesinde TPAO Batman Bölge Müdürlüğü’nde de kısa bir dönem çalışmış.

1955 yılında TPAO'da bir buçuk yıl süre ile görev yapan Ekmen, 55 ila 60'lı yılların Batman'ını anlatıyor:
"1960 Muhtırasında Batman Kaymakamı Ergün Nalbant'tı. Aynı zamanda Belediye Başkan Vekilliğini de yapıyordu. Belediye'de işe başladığında Batman ovasında bir tek DDY garı ve Demir yolları güzergahı vardı. Bozkır ovayı andıran Batman ovasında tarım ön plandaydı. Belediye binası şimdi ki Öncü Eczanesinin bulunduğu iş merkezindeydi. 1967 Yılına kadar Belediye’de hem katiplik hem de tahakkuk memurluğu yaptım. Merhum Sait Ramanlı Batman'ın ilk Belediye Başkanlarındandı. 1967'nin son aylarında yeni Türkiye Partisi’nden Batman Belediye Başkan adayı oldum. 1300 oy aldım. Merhum Mustafa Ramanlı ise 2003 oy ile Batman Belediye Başkanlığına seçildi. Batman'ın siyaseti inişli ve çıkışlı grafikle hep sürprizlere gebe oldu…"

Batman'ın ilk katibi ve tahakkuk memuru Abdurrahman Ekmen gençlik yıllarının geçtiği o Cumhuriyet Meydanını konuşunca hep hüzünleniyor.

HAMAM SOKAĞI
Midyat Garajına varmadan Hürmüzler Pasajı ile eski Vakıf Bank Şubesi’nin kesiştiği yer; hamam sokağıydı. Batman'ın ilk hamamı bu sokaktaydı. Batman’ın ünlü ses sanatçısı merhum Yılmaz Kurt’un işyeri de bu güzergahtaydı.

Merhum Hacı Hayri Vural'ın 40 yıl sureyle çalıştırdığı o hamam çoktan kapatıldı. Şimdi yerinde işyerleri var. Fakat o hamamın adını yaşatan ‘Hamam sokağı’ ismi var.

Nur Palas ve Sason Palas otellerine birkaç metre uzaklıktaki o hamam, faal olduğu dönemde haftada bir kadınlara tahsis edilirdi. Bir zamanlar TPAO’nun Sitesi’ndeki hanımlar, o hamamın yolunu tutardı. Hamamın 6 günü ise erkeklere aitti.

1986 Yılına kadar faal olan o hamam da yeni saunalara karşı yenik düştü.

Bir zamanlar petrol emekçileri ve şehirde konaklayanların uğrak yeri olan Vural'ların işlettikleri o dar sokaktaki hamamın bir de alternatifi vardı. Gök taksi yakınındaki Lale Camisine yakın mesafedeki hamam da kentin kenar mahallelerinde oturanların gittikleri Vural ailesinin ikinci hamamıydı.

Siirtli, Diyarbakırlı, Mardin-Gercüşlü esnaflar, yıllar öncesinde bu şehrin gereksinim duyduğu otelden hamama, iş merkezlerinden taksiciliğe kadar birçok mesleğin temelini atmışlardı.

İşte Batman'ın 1960'lı yıllardaki ilk Kaymakamlık binası, Belediye binası ve ilk hamamından bir kaç dipnotu sizlerle paylaşmayı görev bildik...