Hemen herkesin merak ettiği bir konu olan “Hipnoz” nedir? Ne işe yarar?

Birçoğunuz “Hipnoz” kelimesini duymuştur. Hipnoz ile ilgili eksik ya da yanlış olan bazı bilgilere sahip olmuş olabilirsiniz. Bunun başlıca temel nedeni velev ruh sağlığı alanında çalışan kimi kişilerin yanlış söylemlerinden ya da sosyal medya, tvvb. mecralarda bilinçsizce kullanmalarından kaynaklanmaktadır.

Son zamanlarda cümle içerisinde “hipnotize olmak” tabiri de kullanılmaktadır ki bunun bilimsellikle bir ilgisi olmayıp;  çok etkilenilen, bir şey yapılamayan, etki altında kalınan durumlarda kullanıldığına sıkça şahit oluyoruz.

Hipnoz bir uyku mudur?

Hipnoz; kesinlikle bir uyku hali değildir. Dışarıdan bakıldığı zaman, hipnozdaki kişi derin ve huzurlu bir uykudaymış gibi görünür. Benzer yanlış gözlemi yapan İskoç Dr. James Braid 1840 yılında bu trans haline, Eski Yunan’daki uyku tanrısı Hypnosis’ten esinlenerek hipnoz adını vermiştir (Türkiye Psikiyatri Derneği).

Hipnoz; Yunanca uyumak anlamına gelmektedir. Ancak hipnoz tam anlamı ile uyku hali değil, uyku ile uyanıklık modu arasında olup, telkin almayı çok daha kolay hale getiren bir ruh halidir. Bilinçli olarak yapılan bir hipnoz sırasında birey, genel olarak var olan kanının aksine terapistin söylediği her şeyi duyar ve kendi düşüncelerinin de farkındadır. Hipnoz halinden çıktıktan sonra da her şeyi hatırlar.

Hipnoz; zihnin doğal durumudur. Bilinçli bir zihnin bir nevi devre dışı kalmasını sağlamak, bilinçaltına telkinler yerleştirmektir. Kişi hipnoz esnasında gerçeklerin pek tabi ki farkında olmasına karşın zihinsel ve fiziksel olarak rahatlar. Adeta rüya görüyormuş hissine kapılır. Gerçeğin içinde olduğu kadar da gerçeğin dışında kalma durumudur da!

Hipnoterapi nedir?

Hipnoz aracılığı ile hipnoz eğitimi almış terapistlerce uygulanan tedavilere verilen ismin genel adıdır.

Bir kişi, isteği dışında zorla ya da farkında olmaksızın hipnoza sokulabilir mi?
Hayır! Bu durum mümkün değildir. Hipnoz kişinin gönüllü isteği ve katılımıyla gerçekleştirilen bir trans hâlidir. Hipnoz yapan kişi, hipnoza girmeyi gönüllü olarak kabul eden kişiye hipnoza girmesini sağlayacak bazı telkinler verir. Kişi bu telkinleri uygulayarak hipnoza girer. Hipnoza girmek istemeyen bir kişi kendisine söylenen telkinleri gerçekleştirmeyi reddedeceği için hipnoza girmez.

Hipnozdaki kişi hipnoz yapanın tüm söylediklerini olduğu gibi kabul eder ve aynen uygular mı?

Hayır!Hipnoz sırasında kişinin bilinçli kontrolü ortadan kalkmaz. Hipnoz yapan kişinin söylediği her şeyi duyar, anlar, hatta yargılar. Yapması istenilen şey kişinin sosyal ve ahlâki değerlerine uygun değil ise kabul etmez, uygulamaz. Israr edilirse kişi hipnozdan çıkar.

Hipnoza giren bir kişi istemediği hâlde sırlarını açıklar mı?
Hipnozdaki kişinin bilinçli kontrolü ortadan kalkmadığı için istemediği sürece hiçbir sırrını söylemez, özel bilgileri vermez. Hipnozdaki kişi ancak, söyleyeceği şeylerin kendisi için (örneğin hastalığının tedavisinde işe yarayacağı şeklinde) yararlı olacağına inanır ve hipnoz yapan kişiye güvenirse sorulan sorulara yanıtlar verir.

Hipnozdan “uyanmamak” diye bir şey söz konusu mudur?
Hipnoz bir uyku olmadığı için, uyanamamak diye bir şey olamaz. Hipnoz yapan hekim, terapi sonunda kişiye hipnozdan çıkacağı telkinini verdiği zaman kişi hipnozdan çıkarak gözlerini açar.

Hipnoz nasıl oluşur? Hipnoza girmenin temel koşulları nelerdir?
Hipnozun oluşmasında üç temel unsur vardır: Gönüllülük, konsantrasyon ve hayal gücü. Hipnoza başlanırken, kişi önce hipnoza girme konusunda gönüllü ve istekli olmalıdır. Gönüllü ve istekli olan kişi, hekimin kendisine söylediği (hipnoza giriş için verdiği) telkin cümlesine tüm dikkatini verir, yoğunlaşır. Sonra da söylenen telkinin içeriğini hayal ederek gerçekleştirir (TPD). Buradan da anlaşılabileceği gibi bir kişinin hipnoza girebilmesi için gönüllü olması, konsantrasyonunun ve hayal gücünün yeterli olması zorunludur. Veya bir başka deyişle isteksiz, gönülsüz olanlar ya da konsantrasyonu ve hayal gücü yetersiz olanlar hipnoza giremezler.

Kimler Hipnoz Yapabilir?

Çoğu ülkede, hipnoz “tıbbî bir girişim” olarak kabul edildiği için, gösteri amaçlı sahne hipnozu yasaklanmıştır. Hipnoz yapma yetkisi, sadece tedavi amacıyla, hipnoz ve hipnoterapi eğitimi almış hekimler, diş hekimleri ve klinik psikologlara tanınmıştır. Bu son derecede yerinde bir uygulamadır. Çünkü hipnoz yapmak çok kolay bir uygulama olmakla birlikte hipnoz aracılığı ile hastalıkların tedavisini yapmak yani hipnoterapi uygulamak, hipnoz bilgisinin yanı sıra söz konusu hastalıklar ve tedavileri hakkındaki özel mesleki bilgileri de ayrıntılı bilmeyi ve bu konuda yetkili olmayı gerektirir.

Ülkemizde hipnoz ve hipnoterapi uygulaması için henüz yasal bir düzenleme yoktur. Bu nedenle kimler tarafından hangi durumlarda hipnoz uygulanabileceği, kimlerin eğitim verebileceği belirsizdir.

Hipnoz nerelerde / hangi hastalıklarda kullanılabilir?

Genel Tıpta: Ağrıyı ortadan kaldırmak için (migren ve gerilim tipi baş ağrıları, kronik fiziksel ağrılı hastalıklar,ağrısız doğum, kanser ağrılarında), hipnoanestezi ile cerrahi girişimlerde (ameliyatlar, diş çekimi ve diş eti rezeksiyonlarında), psikosomatik hastalıklarda (astım, hipertansiyon, , ülser, ülseratif kolit, irritabl kolon, siğil tedavisinde),

Psikoloji/Psikiyatride: Tik, kekemelik, enüresis noktürna (gece işemeleri), trikotilomani, yeme bozuklukları, obezite, psikojenik ağrı bozukluğu, konversiyon bozukluğu, cinsel işlev bozuklukları, sigara bağımlılığı, dissosiyatif bozukluklar, fobiler, panik bozukluğu, agorafobi, sosyal fobi, sınav kaygısı, travma sonrası stres bozukluğu vb.

Hipnozla geçmiş hayatlara veya geleceğe gitmek mümkün müdür?

Kesinlikle hayır! Maalesef en çok kötüye kullanılan alanlardan biri de budur. Belki kişinin kendi hayatındaki bazı bilinçdışına bastırılmış rahatsızlık verici yaşantıları ortaya çıkarmakta kullanılabilirse de, bu çok özel ve kesinlikle uzmanlarca uygulanabilecek bir tekniktir. Önceki hayatlara ve hele de geleceğe gitmek mümkün olsaydı, yaşamımıza hipnoz yöntemi ile müdahale etme şansı doğardı! Böyle vaatlerle yaklaşan birinin kesinlikle dolandırıcı veya kendisinin ruh sağlığı uzmanı olmayan birisi olduğunu düşünebilirsiniz.

Bu yazı, Türkiye Psikiyatri Derneği’nin bilimsel verileri ve görüşleri ışığında kaleme alınmıştır.

Ezcümle: Hipnoz tv Show programlarında, stand up gösterilerinde ya da sihirbazlık gösterilerinde asla kullanılmayan bir uzmanlık alanı olup, kullanmaya kalkanların da uzmanlıktan uzak sahtekar kişilerden oluştuğunu unutmayınız.