Geçtiğimiz günlerde Batman Çevre Gönüllüleri Derneği’nin istişare toplantısı vardı. O derneğin bir aktivisti olarak konuklarımızı karşılarken, yıllar önceki bir dostla karşılaştım.
İki binli yılların başında kentimizde görev yapan duyarlı bir asker, Jandarma Kıdemli Başçavuş Sayın Erhan Ozmen’den söz ediyorum. TEMA Vakfı Batman Temsilcisi olan Sayın Özmen, çevreye oldukça duyarlı bir şahsiyetti.
Batman Çevre Gönüllüleri Derneği’nin bir gönüllüsü idim. Batman’da hayırlı amaçlar için TEMA Vakfı’na da tam destek vermeyi görev bilmiştim. O dönemde pek çok etkinliğe imza atmıştık.
Batman’ımızla hiç ilgisini kesmeyen Sayın Ozmen, emekli olmuş, ancak çevre konularında çalışmalar yürütmekten vaz geçmemiş. Derneğimizde de söz alan konuğumuz, ayrıca tarafıma bazı güzel makalelerini de göndermiş. Bazı makaleleri çok uzun, en kısa olana köşemde ‘Konuk Yazar’ olarak yer vermek istiyorum. Başka yerde yayımlansa bile makaleleri cidden okunmaya değer, kaliteli değerlendirmelerdir. Kuş Gözlemciliği ile ilgili yazısını bilginize sunuyorum. Söz Erhan Özmen’in:
Kuş gözlemciliği nedir?
Kuş gözlemciliği; kuşları ve doğayı sevmenin ilk adımı, doğa korumacılığının temeli
ve kişinin kendini keşfetmesinin başka bir yoludur.
Kuş gözlemcisi kimdir?
Öncelikle kuşlar olmak üzere doğanın geneli ile bulunulan ekosistemdeki tüm canlıların korunması gerektiği ve yaşama hakkı olduğu düşüncesine sahip gözlem sanatçısıdır.
Kimler kuş gözlemcisi olabilir?
Bulunduğu ortamda her türlü kuş hareketleri ile seslerinin farkında olan veya olabilen gönüllü herkes kuş gözlemcisi olabilir.
Nasıl kuş gözlemcisi olabilirim?
Aşağıdaki eylem sırasını takip ettiğinizde, kuş gözlemcisi olabilirsiniz:
a. Tanışma: Öncelikle bulunduğunuz yerdeki herkes tarafından bilinen kuşlara dikkatli bakarak özelliklerini tespit edin. Leylek, karga, kır kırlangıcı saksağan, serçe, gibi… Daha sonra gördüğünüz kuş ile bildiğiniz kuşun büyüklüğünü üst ve alt tarafındaki renkleri, gaga, boyun, bacak şekli ve uzunluğunu, çıplak kısımlarının rengini, seslerinin benzerliğini, görüldüğü yer ve zamanı tespit edin.
b. Bilgi edinme: Kuşların özelliklerini ayırt edebilmek için dürbün, not defteri, rehber
kitap ile ses ve görüntü CD’lerden yararlanın.
c. Alıştırma: Belirlediğiniz bir alanda gözlem yapmanız kuşları ve bulunduğunuz
yerdeki değişiklikleri fark etmenize katkı sağlar.
Malzeme temini: Mevsime uygun kıyafet, gözlem için “dürbün”[1], kuşları tanımak için
“rehber kitap”[2] alın, kuşları yer, zaman, tür ile sayısını kayıt etmek için “not defteri” ve “ses ve görüntü CD”si[3] temin edin.
d. Kayıt ve gözlem: Gözlemlediğiniz kuşları yer zaman, cins ve sayıları ile önce “Not
Defteri”nize, daha sonra da kuşbank’a[4] girin.
Kuş gözlem topluluklarının bulundukları yerler nerelerdir?
Adana, Ankara, Antalya, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Hatay, Isparta, İstanbul, İzmir, Konya, Samsun, Şanlıurfa, Kars, Kayseri, Malatya, Muğla, Osmaniye, Van ve Zonguldak’ta olmak üzere yirmi iki ilde toplam otuz “Kuş Gözlem Topluluğu” oluşturulmuştur.
Ülkemizde kuş çeşitliliğinin sayısal durumu nedir?
Ülkemizde sayısı değişmekle birlikte, “450”nin üzerinde kuş türü bulunmaktadır.
7. Kuş gözlemciliği ülkemiz için neden gereklidir?
Günümüzde ülkemizin bitki ve hayvan çeşitliliğinin muhafazası, alan bazında yok
olmanın[5] durdurulması/yavaşlatılması, insan kaynaklı olumsuzlukların asgariye
indirilmesi için kuş gözlemciliği gereklidir.
Bir ekosistemde[6], meydana gelen değişimlerin[7] en basit şekil ve kısa sürede
tespitine imkan sağladığı için gereklidir.
8. Kuş gözlemciliğinin çevre koruma faaliyetlerine katkıları nelerdir?
Dünyada ve ülkemizde Önemli Kuş Alanları[8] ile barındırdığı kuşların tür ve sayıca değişimlerinin ekonomik şekilde kuş gözlemcileri tarafından tespit edilmekte ve elde edilen bilgilerin çevre koruma politikalarına esas bilgi kaynağı olmaktadır.
9. Gözlem yerleri nereler olabilir?
Özellikle ormanlar, sulak alanlar[9] olmak üzere piknik alanları, evinizin balkonu/terası/
bahçesi, kıraç alanlar, yaylalar, tuzlu alanlar, çöller, deniz olabilir. Kısacası; her yerde
gözlem yapabilirsiniz.
10. Daha fazla bilgi edinmem ve için gerekli adresler hangileridir?
Kuşlar ve yaşam alanları ile ilgili daha fazla bilgiyi aşağıdaki web sitesi, adres ve grup aracılığı edinebilirsiniz.
* Doğa Derneği; Kenedy Cad.Boylu Apt. No:50/19 Kavaklıdere/Ankara 0 312 448 05 37- 448 09 56
* Doğa Derneği İstanbul Ofis; Kemankeş Mah. .Akçe Sok.No:14 Karaköy/İstanbul 0 212 245 74 22
* Doğal Hayatı Koruma Derneği; Büyük Postane Cad. No:43-45 Kat 5-6 Bahçekapı/İstanbul 0 212 528 20 90-
513 21 73
* Kuş Araştırmaları Derneği; Atatürk Bulvarı No:143/38 Kızılay/Ankara 0 312 419 86 03
* WWF Türkiye Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, WWF Türkiye Merkez Ofisi; Büyük Postane Cad. No:43-45
Kat 5 Bahçekapı/İstanbul 0 212 528 20 30
* WWF Türkiye Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, WWF Türkiye Ankara Ofisi; Anafartalar Cad. No:17
Ulus/Ankara 0 312 310 33 03
* WWF Türkiye Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, WWF Türkiye Trabzon Bölge Ofisi; Maraş Cad. İpekyolu İş
Merkezi Kat 4 Daire:83 Meydan/Trabzon 0 462 321 20 19
* http://groups.yahoo.com/group/toygar
[1] “www.dogadernegi.org” adresinden dürbünler hakkında teknik bilgilere ulaşabilirsiniz.
[2] 10’uncu maddede belirtilen adreslerden temin edinebilirsiniz.
[3] (1) Doğa Derneği; Kenedy Cad.Boylu Apt. No:50/19 Kavaklıdere/Ankara, (2) Doğa Derneği İstanbul Ofis; Kemankeş
Mah.Akçe Sok.No:14 Karaköy/İstanbul adresinden edinebilirsiniz.
[4] Elde ettiğiniz bilgilerin değerlendirilerek kullanılabilmesi için “www.dogadernegi.org”den yetki alarak
“www.kusbank.org” bilgi bankasına bilgi girişi yapmalısınız.
[5] Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları, 2004 Güncellemesi,
[6] Ekosistem: Dünya üzerindeki canlı ve cansız varlıkların, aralarında karşılıklı ilişkileri kurarak oluşturdukları biyolojik
sistemlerdir; Necmettin ÇEPEL, Çevre Koruma ve Ekoloji Terimleri Sözlüğü, İstanbul, TEMA Vakfı Yayınları No:6,
1996, S. 73.
[7] Bulunduğunuz bölgedeki bir alanın kuruması, barındıklarının tür veya sayıca azalması, II. Bölgenin şehirleşme,
kirlenme, dolgu yapılma, ekolojik yönden uygun olmayan ağaçlandırma veya bitkilendirme, arazi yapısını değiştirme
gibi.
[8] Önemli Kuş Alanları (ÖKA); nesli tehlike altında olan kuş türlerinin önemli popülasyonlarını barındıran ve içinde
bulunduğu coğrafyanın farklı özelliklerin taşıyan alanlardır.
[9] Sulak alanlar; derinlikleri, genellikle altı metreye kadar olan göller, bataklıklar, sazlıklar ve lâgünlerdir.” veya “Lâgünler
(deniz dalgalarının kum ve çakıllarla oluşturduğu, denizden ayrılmış kıyı gölü), deltalar, korunaklı kıyılarla,
genellikle su dolaşımı sınırlı olan ve örneğin sazlık gibi bitki örtüsüne sahip olan alanlardır.
